Những năm qua, việc phát triển ngành nghề nông thôn, làng nghề luôn nhận được sự quan tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể từ tỉnh xuống cơ sở. UBND tỉnh đã chỉ đạo triển khai thực hiện việc duy trì, phát triển làng nghề như: hỗ trợ xây dựng thương hiệu, tổ chức các lớp dạy nghề, hỗ trợ một phần thiết bị sản xuất… Hiện toàn tỉnh có 242 làng nghề, 100% số xã đều có nghề, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho khoảng gần 150.000 lao động, đóng góp 20% giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh.

Nhiều làng nghề thu hút trên 60% tổng số lao động địa phương vào các hoạt động sản xuất phi nông nghiệp, với mức thu nhập từ 2 - 3 triệu đồng/người/tháng. Nhưng mặt trái của sự phát triển làng nghề là tình trạng ô nhiễm môi trường; trong đó chủ yếu là ô nhiễm môi trường không khí, nước, đất… xã Ðông Thọ (thành phố Thái Bình) nổi tiếng với nghề làm miến dong. Những năm gần đây, nghề này đã đem lại cho người dân thu nhập hàng trăm triệu đồng/hộ/năm, đồng thời tạo việc làm thường xuyên cho từ 400 - 500 lao động địa phương, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, với 25% giá trị sản xuất nông nghiệp, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp chiếm 40%, còn lại là thương mại, dịch vụ. Nhưng cùng với đó, môi trường sống của người dân ngày càng ô nhiễm.

Hầu hết các cơ sở sản xuất ở đây đều chưa có hệ thống xử lý nước thải, hoặc có cũng chỉ mang tính hình thức. Nước thải được xả trực tiếp ra cống rãnh, trong khi hệ thống sông tiêu thoát ngày càng bị thu nhỏ. Nguyên nhân do các hộ xung quanh lấn chiếm, lại không được nạo vét thường xuyên nên hiện tượng rác thải ứ đọng rất nhiều. Chủ tịch UBND xã Nguyễn Cao Luyện cho biết: Ðến nay Ðông Thọ đã đạt 16/19 tiêu chí, phấn đấu trở thành xã nông thôn mới (NTM) vào cuối năm 2014 nhưng khó khăn lớn đối với địa phương là tình trạng ô nhiễm môi trường từ làng nghề. Làng nghề xã Thái Phương (Hưng Hà), không chỉ nổi tiếng với nghề dệt nhuộm truyền thống mà còn được biết đến bởi vấn nạn ô nhiễm môi trường từ hoạt động nấu, giặt, tẩy, nhuộm. Nếu như không giải quyết dứt điểm tình trạng này thì Thái Phương khó đạt tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM.

 Ðó chỉ là 2 trong số nhiều làng nghề trên địa bàn tỉnh đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường. Có nhiều nguyên nhân khiến tình trạng ô nhiễm kéo dài và ngày càng nghiêm trọng. Nhưng nguyên nhân chính xuất phát từ nhận thức, trách nhiệm của mỗi người dân, doanh nghiệp còn hạn chế; chính quyền địa phương nhiều nơi chưa chú trọng giải quyết ô nhiễm môi trường tại các làng nghề. Hầu hết các cơ sở sản xuất trong làng nghề chỉ chú trọng sản xuất, kinh doanh, vấn đề thu gom, xử lý chất thải, khói bụi độc hại, nước thải của các làng nghề chưa được quan tâm đúng mức.

Ngoài ra, còn do việc quy hoạch của các làng nghề trong tỉnh vẫn tự phát, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu, thủ công, thiết bị chắp vá, thiếu đồng bộ, khiến cho việc xử lý tình trạng ô nhiễm tại các làng nghề gặp nhiều khó khăn, không triệt để. Và thực tế cho thấy, lâu nay, tại nhiều địa phương, các giải pháp thực hiện nhằm giải quyết tình trạng ô nhiễm tại các làng nghề chỉ là các giải pháp tình thế trước mắt, mang tính tạm thời nên hiệu quả không cao. Ông Hoàng Văn Ngoạn, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết: Ô nhiễm môi trường tại các làng nghề trong địa bàn tỉnh đang là một bài toán khó, cấp bách nhưng không thể khắc phục trong một sớm, một chiều vì đòi hỏi nguồn kinh phí quá lớn, do đó cần có sự vào cuộc của các cấp, các ngành, doanh nghiệp và cả người dân trong làng nghề.

Làng nghề dệt nhuộm truyền thống xã Thái Phương (Hưng Hà) gây ô nhiễm môi trường.

Một trong những giải pháp các ngành chức năng đã bàn và thống nhất là phải nhanh chóng xây dựng, ban hành và áp dụng các quy định về bảo vệ môi trường (BVMT) làng nghề, trong đó nêu rõ trách nhiệm của từng ngành, địa phương trong quản lý. Ðồng thời, lồng ghép BVMT làng nghề vào chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM và chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển của địa phương. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá hiện trạng môi trường đối với toàn bộ các làng nghề, các cơ sở sản xuất, có biện pháp hướng dẫn và xử lý chất thải, khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường trong quá trình sản xuất; di dời hoặc đình chỉ sản xuất đối với những cơ sở gây ô nhiễm không tuân thủ các quy định về môi trường. Cùng với đó, tỉnh cũng đã có những cơ chế chính sách khuyến khích các làng nghề BVMT: Hỗ trợ kinh phí xây dựng cơ sở hạ tầng, trong đó có quy hoạch xây dựng các khu, cụm làng nghề có lắp đặt, xây dựng hệ thống xử lý chất thải, nước thải và các bãi chôn lấp chất thải rắn; hỗ trợ kinh phí nghiên cứu, khuyến khích các cơ sở sản xuất trong các làng nghề áp dụng công nghệ sản xuất thân thiện với môi trường, các giải pháp sản xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng để hỗ trợ tích cực cho công tác BVMT, xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề. Ðối với tình trạng ô nhiễm môi trường tại làng nghề Thái Phương, hiện tỉnh đang triển khai xây dựng hệ thống xử lý nước thải, công suất 800m3/ngày đêm, với tổng kinh phí đầu tư gần 77 tỷ đồng từ nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia.

Với những nỗ lực nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, hy vọng trong thời gian tới, làng nghề sẽ có những bước tiến vượt bậc trong phát triển sản xuất, góp phần quan trọng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, đồng thời bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống.

            Ðức Dũng