Ông Tạ Văn Hải, Chủ tịch UBND xã Thượng Hiền cho biết: Khoảng hơn 100 năm về trước, nghề mây song đã xuất hiện ở địa phương với nhiều sản phẩm tinh xảo được làm từ đôi bàn tay khéo léo của người dân trong xã. Bằng chứng đó còn được lưu giữ đến ngày nay là bức tranh dệt đại tự bằng mây nổi tiếng cả nước từ thời  nhà Nguyễn hiện vẫn được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh. Thời kỳ hoàng kim nhất của nghề là từ khi xuất hiện Hợp tác xã Mây tre đan năm 1974 và tới năm 1986 đã có 2 doanh nghiệp mây tre đan đầu tiên trong xã được thành lập thu hút lao động trong toàn xã tham gia.

Sau năm 1990, thị trường Ðông Âu sụp đổ, nghề mây tre đan ở địa phương tuy giảm về số lượng sản phẩm và người lao động nhưng lại trở thành nơi truyền nghề cho nhiều doanh nghiệp trong huyện du nhập và phát triển nghề này. Ðặc biệt, ngoài việc duy trì sản xuất các sản phẩm mây tre đan xuất khẩu, Thượng Hiền còn là nơi cung cấp sợi mây cho một số địa phương. Các doanh nghiệp ở xã đã thu mua nguyên liệu ở trong và ngoài nước, đồng thời đầu tư các loại máy móc, làm gia công để bán nguyên liệu thô cho các tỉnh. Tới những năm 2000 - 2005, Thượng Hiền bắt đầu du nhập nghề mới về địa phương và đến nay nghề đã nhanh chóng phát triển, giải quyết việc làm cho lao động trong xã như nghề dệt đũi, nghề làm hương xuất khẩu, tăm tre, tấm đệm lót hàng, may công nghiệp. Do đó, đến năm 2007 Thượng Hiền có 2 làng nghề được UBND tỉnh công nhận và tới năm 2008 được công nhận xã nghề.

Nghề làm tăm hương ở thôn Tây Phú, xã Thượng Hiền (Kiến Xương).

Ðể có được kết quả trên, hàng năm Thượng Hiền đều có nghị quyết phát triển, giữ vững danh hiệu làng nghề. Ðặc biệt, địa phương áp dụng cơ chế hỗ trợ, khuyến khích, tạo điều kiện về mặt bằng cho các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, kinh doanh. Cụ thể đã cho các doanh nghiệp mượn các trụ sở, trường học cũ trước đây trong vòng 5 năm, sau đó sẽ bán lại theo giá quy định cho những doanh nghiệp có nhu cầu. Ðây cũng là một trong những cú hích nhằm đẩy mạnh sự phát triển nghề, giúp các doanh nghiệp tích cực đưa nghề mới về địa phương. Ngoài ra, hàng năm địa phương còn tích cực phối hợp với Trường Trung cấp nghề số 19 Bộ Quốc phòng, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các doanh nghiệp để đào tạo nghề cho người lao động, bình quân mỗi năm mở từ 1 - 2 lớp, thu hút từ 60 - 70 lao động tham gia. Kết quả đó đã thúc đẩy phong trào phát triển nghề ở xã ngày càng lên cao.

Hiện tại toàn xã có 3 doanh nghiệp, 16 tổ hợp sản xuất, trong đó 2 tổ hợp tăm tre, 3 tổ hợp tăm hương... đem lại thu nhập cho người lao động đạt bình quân 2 triệu đồng/tháng. Giá trị sản xuất từ nghề cũng ngày càng cao: năm 2012 đạt trên 53 tỷ đồng, năm 2013 đạt 63,174 tỷ đồng. Doanh nghiệp Mây tre đan mỹ nghệ xuất khẩu Du Dương là doanh nghiệp đi đầu trong phát triển nghề ở địa phương. Ông Phạm Văn Du, Giám đốc Doanh nghiệp cho biết: Xác định nghề đan mây là nghề cổ truyền có thể tạo việc làm cho nhiều lao động trong lúc nông nhàn nhằm nâng cao thu nhập đời sống gia đình, do đó năm 2007 ông đã thành lập doanh nghiệp tạo việc làm tại chỗ cho 10 lao động và hàng nghìn lao động vệ tinh. Ðặc biệt, doanh nghiệp của ông còn là đầu mối tiêu thụ sản phẩm cho các hộ đan mây ở trong và ngoài huyện. Bình quân mỗi tháng ông xuất 2 container hàng, tương đương với hàng chục nghìn sản phẩm. Kết quả đó đã giúp doanh nghiệp đạt doanh thu bình quân hàng năm từ 5 - 7 tỷ đồng, đem lại thu nhập cho người lao động đạt từ 1,5 triệu đồng/người/tháng trở lên. Ðể duy trì xuất khẩu mặt hàng mây song, ngoài việc sản xuất theo các đơn đặt hàng, ông Du còn tự thiết kế các sản phẩm lạ, độc đáo đáp ứng nhu cầu khách hàng như sản phẩm gối mây, lồng bàn, rổ đựng đồ. Do đó đến nay các sản phẩm của ông không chỉ được bán trong cả nước mà còn xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, Ðài Loan, Nga. Không dừng lại ở đó, năm 2003 ông Du còn đầu tư hàng trăm triệu đồng mua sắm máy móc phát triển thêm nghề đóng gói bông xuất khẩu. Bình quân mỗi tháng ông xuất 2 container tương đương với 10 tấn bông. Từ nghề này ông đã tạo việc làm cho 30 lao động với mức thu nhập bình quân 1,8 triệu đồng/người/tháng. Chỉ tính riêng nghề làm bông ông Du cũng đạt doanh thu từ 500 - 700 triệu đồng/năm.

Tới cơ sở tăm hương Phạm Bá Tuyền (thôn Tây Phú) chúng tôi được biết, mới đầu anh Tuyền cũng là một trong những người làm nghề buôn bán các sản phẩm mây song ở trong và ngoài huyện. Tuy nhiên, sau khi học hỏi nhiều mô hình làm kinh tế, năm 2012 anh Tuyền quyết định đến với nghề tăm hương và tự chế tạo ra máy sấy, lò sấy để bảo đảm chất lượng sản phẩm. Từ đó đến nay, bình quân mỗi tháng cơ sở xuất 8 tấn hàng, đạt doanh thu trên 100 triệu đồng/tháng, tạo việc làm cho 7 lao động với thu nhập đạt bình quân 2 triệu đồng/người/tháng.

Nhờ việc duy trì nghề truyền thống, du nhập nghề mới, đến nay tỷ trọng ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp chiếm 35% cơ cấu kinh tế của Thượng Hiền, thu nhập bình  quân đầu người đạt trên 21 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ khá, giàu chiếm 55%, tỷ lệ hộ nghèo còn 4,59%.

  Thu Thủy