Tầm quan trọng của CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn

Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thu nhập và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn, giảm nghèo và bất bình đẳng.

Thúc đẩy quá trình cơ giới hóa, tăng năng suất lao động, hiệu quả sử dụng nguồn lực và vốn đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, giảm thiểu chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận cho nông dân.

Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất nông nghiệp và phát triển nông thôn, nâng cao khả năng sáng tạo và đổi mới của người nông dân, tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao, phù hợp với nhu cầu thị trường.

Tăng quy mô sản xuất, thúc đẩy việc hợp tác, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị và các thể chế trong nông nghiệp, nông thôn, tạo ra những mô hình sản xuất hiệu quả, bền vững, có khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Thúc đẩy sản xuất theo các tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường sinh thái, đảm bảo an ninh lương thực và năng lượng, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Thực trạng CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn ở nước ta hiện nay

Trong những năm gần đây, nước ta đã thực hiện nhiều biện pháp để CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế của ngành nông nghiệp, góp phần phát triển kinh tế xã hội và cải thiện đời sống của người dân. Một số biện pháp tiêu biểu có thể kể đến như sau:

- Đẩy mạnh đầu tư cho nông nghiệp, nâng cao cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, máy móc, công nghệ và nguồn nhân lực cho nông nghiệp. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong giai đoạn 2011-2020, tổng mức đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn đạt khoảng 1,7 triệu tỷ đồng, tăng gần 3 lần so với giai đoạn 2001-2010. Trong đó, đầu tư cho nông nghiệp chiếm khoảng 40%, tập trung vào các lĩnh vực như thủy lợi, chăn nuôi, bảo vệ thực vật, giống cây trồng, thú y, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao.

- Thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và ứng dụng khoa học, công nghệ vào nông nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế của ngành nông nghiệp. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong giai đoạn 2011-2020, có hơn 5.000 sản phẩm, giải pháp khoa học, công nghệ được nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp. Trong đó, có nhiều sản phẩm, giải pháp có tính đột phá, mang lại hiệu quả cao, như một số giống lúa mới có năng suất và chất lượng cao, chịu được sâu bệnh, hạn hán, ngập úng, mặn, như các giống lúa: OM4900, ST24, ST25, BC15, OM5451,… Ngoài ra, còn có các sản phẩm, giải pháp về chăn nuôi, thủy sản, rau quả, hoa cảnh, cà phê, cao su, tiêu, điều, mía đường, bông, dầu khí…

- Thực hiện cải cách cơ cấu nông nghiệp, nâng cao giá trị gia tăng và hiệu quả sử dụng đất đai, nước, vốn, lao động và các nguồn lực khác. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong giai đoạn 2011-2020, cơ cấu nông nghiệp đã có những thay đổi tích cực, giảm tỷ trọng của cây trồng và tăng tỷ trọng của chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, dịch vụ nông nghiệp. Đồng thời, đã thực hiện cải cách chính sách đất đai, nâng cao quyền sử dụng đất đai của người dân, tạo điều kiện cho việc liên kết, hợp tác, liên doanh, liên danh, hợp đồng, thuê mướn, chuyển nhượng, góp vốn đất đai, tăng cường quản lý, bảo vệ và sử dụng hiệu quả đất đai. Ngoài ra, còn có các biện pháp như tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nước, vốn, lao động và các nguồn lực khác, tăng cường khả năng chống chịu thiên tai, biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Chính nhờ áp dụng các biện pháp trên, nông nghiệp nông thôn đã có những thay đổi và tiến bộ đáng kể trên thực tế, góp phần nâng cao vai trò và vị thế của ngành nông nghiệp trong kinh tế quốc dân và trên thế giới. Một số chỉ tiêu thống kê có thể minh họa như sau:

- Tốc độ tăng trưởng kinh tế nông nghiệp, nông thôn bình quân đạt 2,61%/năm trong giai đoạn 2011-2020, cao hơn mức 2,42%/năm của giai đoạn 2001-2010. Trong đó, tốc độ tăng trưởng của chăn nuôi đạt 4,47%/năm, thủy sản đạt 4,43%/năm, lâm nghiệp đạt 5,46%/năm, dịch vụ nông nghiệp đạt 5,66%/năm.

- Giá trị sản xuất nông nghiệp, nông thôn đạt 1.017.884 tỷ đồng năm 2020, tăng 3,08 lần so với năm 2010. 

- Năng suất và chất lượng của các sản phẩm nông nghiệp nâng cao đáng kể, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năng suất lúa quốc gia đạt 5,65 tấn/ha năm 2020, tăng 0,65 tấn/ha so với năm 2010; năng suất tôm đạt 5,9 tấn/ha, tăng 1,9 tấn/ha; năng suất cá tra đạt 24,6 tấn/ha, tăng 4,6 tấn/ha; năng suất rau quả đạt 25,7 tấn/ha, tăng 8,7 tấn/ha; năng suất hoa cảnh đạt 1,1 tỷ đồng/ha, tăng 0,4 tỷ đồng/ha…. Ngoài ra, chất lượng của các sản phẩm nông nghiệp cũng được cải thiện, đạt các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm, chất lượng, bao bì, nhãn mác…

- Giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 41,3 tỷ USD năm 2020, tăng 1,6 lần so với năm 2010. Các sản phẩm nông, lâm, thủy sản có giá trị xuất khẩu cao nhất là cà phê, cao su, tiêu, điều, mía đường, bông, dầu khí, gạo, lúa mì, ngô, đậu tương, heo, bò sữa, gà, tôm, cá tra, rau quả, hoa cảnh…

CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn đã mang lại nhiều hiệu quả tích cực cho kinh tế và xã hội, nhưng cũng còn tồn tại một số hạn chế và thách thức cần được khắc phục. Một số đánh giá cụ thể có thể nêu ra như sau:

- Về mặt kinh tế, CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn đã góp phần tăng trưởng kinh tế, nâng cao thu nhập và đời sống của người dân, tạo việc làm, phát triển thị trường, hội nhập quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và chống chịu biến đổi khí hậu của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, cũng còn một số hạn chế như: mức độ CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn còn thấp, chưa đồng đều giữa các vùng, các lĩnh vực và các địa phương; cơ cấu nông nghiệp còn chậm thay đổi, chưa phù hợp với tiềm năng, thế mạnh và nhu cầu thị trường; năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng của các sản phẩm nông nghiệp còn thấp so với tiềm năng và so với các nước trong khu vực và trên thế giới; hiệu quả sử dụng đất đai, nước, vốn, lao động và các nguồn lực khác còn thấp, chưa tối ưu hóa; xuất khẩu nông, lâm, thủy sản còn gặp nhiều khó khăn, rủi ro và biến động do ảnh hưởng của thị trường quốc tế, các biện pháp bảo hộ thương mại, các tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn thực phẩm, môi trường…

- Về mặt xã hội, CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn đã góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân, nâng cao trình độ giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục thể thao, giải trí, … của người dân nông thôn, góp phần giảm nghèo, xóa đói, giảm bất bình đẳng, thúc đẩy dân chủ, xã hội hóa, văn minh hóa nông thôn. Tuy nhiên, cũng còn một số hạn chế như: chất lượng đời sống của người dân nông thôn còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người dân; còn tồn tại một số vùng, đối tượng khó khăn, thiếu thốn, cần được hỗ trợ, chăm lo; còn có sự chênh lệch về thu nhập, đời sống, giáo dục, y tế, văn hóa, giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng, và các địa phương.

- Về mặt môi trường, CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn đã góp phần bảo vệ và phát triển các nguồn tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học, cải thiện chất lượng môi trường, phòng chống và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai, biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, cũng còn một số hạn chế như: còn có sự suy giảm, ô nhiễm, mất cân bằng về tài nguyên đất đai, nước, không khí, rừng, đa dạng sinh học…; còn có sự lãng phí, sử dụng không hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên; còn có sự thiếu hợp lý, thiếu bền vững trong quy hoạch, sử dụng đất đai, nước…; còn có sự thiếu nhất quán, thiếu hiệu lực trong việc thực thi các chính sách, quy định, tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai, biến đổi khí hậu…

Thời gian tới, để tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn nước ta, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Thứ nhất, đẩy mạnh việc nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học - công nghệ, thực hiện thủy lợi hóa, điện khí hóa, cơ giới hóa; tăng nhanh trang bị kỹ thuật, đổi mới công nghệ sản xuất nông nghiệp và nông thôn, chuyển giao công nghệ, kỹ thuật tiên tiến cho nông dân. Thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp nông thôn theo sở trường, thế mạnh về năng lực và bàn tay khéo léo của người Việt Nam, phù hợp với nhu cầu thị trường. 

Thứ hai, tạo điều kiện, khuyến khích mọi thành phần kinh tế phát triển trong lĩnh vực nông nghiệp, ở địa bàn nông thôn. Nhân rộng các mô hình liên kết kinh tế hộ nông dân, các hình thức kinh tế hợp tác và hợp tác xã, các nông trường, lâm trường, kinh tế trang trại gắn với các doanh nghiệp chế biến và tiêu thụ, hỗ trợ hướng dẫn các thành phần kinh tế khác hợp lực phát triển sản xuất hàng hóa quy mô lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả cao.

Thứ ba, thực hiện chính sách ruộng đất theo hướng thúc đẩy phát triển nông nghiệp hàng hóa, trên cơ sở sử dụng ruộng đất một cách hiệu quả. Cho phép tích tụ ruộng đất lành mạnh.

Dựa trên các đánh giá trên, có thể kết luận rằng CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn là một quá trình cần thiết và có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế, xã hội của nước ta. Tuy nhiên, để quá trình này diễn ra hiệu quả và bền vững, cần phải có sự đồng thuận, đồng tâm, đồng lực và đồng hành của cả chính quyền, doanh nghiệp và người dân, cũng như sự hỗ trợ, hợp tác và hội nhập của các đối tác quốc tế.. Cần phải có sự quản lý, giám sát, đánh giá và điều chỉnh kịp thời, linh hoạt và hiệu quả của các chính sách, quy định, tiêu chuẩn… liên quan đến CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn. Chỉ có như vậy, CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn mới có thể đạt được những kết quả toàn diện, bền vững và mang lại lợi ích cho đất nước và nhân dân.

Ths. Đặng Thị Tố Tâm

(Học viện Chính trị khu vực I)