Hàng thực phẩm cần điều kiện bảo quản đặc biệt, dù còn hạn sử dụng cũng có thể không an toàn nếu thiếu điều kiện bảo quản đúng như người sản xuất quy định. Hàng giả, hàng quá hạn chưa lâu chưa gây hại tức thì nhưng chất lượng kém hơn nhiều so với hàng thật. Không cẩn thận xem xét thì tiền vẫn thế mà giá trị sử dụng chẳng còn là bao.

Đáng chú ý các loại thực phẩm truyền thống như bánh kẹo, bánh nướng, nước mắm, nước chấm, phẩm màu, gia vị bao gói đơn giản, không có nhãn mác, không ghi địa chỉ người sản xuất, hạn sử dụng, khó có thể nhận xét về chất lượng cũng như độ an toàn. Ai mua phải các loại hàng này, nhỡ làm sao, khó mà bắt đền. Còn các loại thực phẩm tươi sống, loại tươi nhất lẫn loại ế ẩm đều đủ mặt: Thịt, cá tươi mới hoặc bị ế khó qua “mắt thợ” của những người sành nội trợ. Cứ thấy màu tự nhiên, không nhạt, không đậm quá, sờ ấn vào thịt mà đàn hồi, không nhũn, nhớt là thịt tươi mới. Cá thì phải xem mang hồng, vẩy bóng, mắt trong. Nhưng cá đông lạnh thì khó nhận biết hơn. Hàng ế được ướp đông lại thì trời biết, trừ khi chặt đôi xem thớ thịt ở trong.

Tai họa thường tiềm ẩn ở các loại thịt, cá thủy sản ướp đông nhiều lần. Kho bày bán suốt ngày với nhiệt độ môi trường, nước đá tan hết, nhiệt độ trong thịt lên tới 20-25oC. Từ trên 10oC các vi khuẩn có sẵn trong ruột, mang, vẩy cá bắt đầu sinh đẻ vô kế hoạch. Đến khi tan chợ, người bán cho vào tủ lạnh hoặc ướp đá trở lại cũng chỉ làm vi khuẩn tạm thời ngưng phát triển. Sang ngày hôm sau, các điều kiện tương tự tái diễn thì các vi khuẩn tiếp tục... “trở dạ”.

Còn các loại rau, quả tươi sống, luôn có đầy trong các chợ thì sao? Các mối nguy cơ ở rau quả tươi sống chủ yếu là hóa chất bảo vệ thực vật, hóa chất bảo quản, thuốc kích thích sinh trưởng. Còn một số loại hóa chất nhóm Clo hữu cơ có thời gian tồn lưu lâu bị cấm sử dụng có thể bám vào các mô mỡ cơ thể người ăn phải tích tụ lâu ngày sẽ gây bệnh hoặc ung thư.

Công luận tốn khá nhiều giấy mực, tiền bạc để viết về đề tài an toàn thực phẩm ở chợ, nhưng trách nhiệm thuộc về an thì vẫn chưa ngã ngũ. Theo luật, UBND các cấp chịu trách nhiệm về quản lý Nhà nước trong các lĩnh vực quản lý môi trường, chất lượng và an toàn thực phẩm, còn các ngành chức năng có trách nhiệm giúp chính quyền quản lý Nhà nước các lĩnh vực này.

Quản lý hàng hóa lưu thông trên thị trường do ngành công thương chủ trì, còn các ngành y tế, thú y, bảo vệ thực vật, thủy sản phối hợp kiểm soát các hàng hóa đặc thù trước và trong khi lưu thông tại thị trường. Ban quản lý chợ hằng ngày quản lý các hộ và cá thể kinh doanh trong chợ có thu phí vào chợ hoặc thuế kinh doanh thì đương nhiên phải có trách nhiệm bảo đảm các điều kiện vệ sinh cơ sở hạ tầng cho người kinh doanh và kiểm tra, kiểm soát toàn diện.

Có thể nói, vệ sinh thực phẩm ở các chợ không bị thả nổi, nhưng còn lắm gian nan! Có phải về quy chế phối hợp các lực lượng liên ngành chưa chặt chẽ; mặt khác, chưa ai có quyền phạt ban quản lý chợ? Đồng thời chính người tiêu dùng cũng chưa phát huy hết quyền của “Thượng đế” cho nên những người kinh doanh thực phẩm tại chợ vẫn còn nhiều cơ hội để móc túi họ? Còn “cầu” thì “cung” có ngay!

Người tiêu dùng có hiểu biết về các mánh khóe kinh doanh mà tố giác, tẩy chay thì người kinh doanh cũng tự phải giữ gìn văn minh và vệ sinh thực phẩm để tồn tại. Mong rằng, trong khi ý thức của cả người kinh doanh và người tiêu dùng vẫn chưa tự giác, vẫn còn hạn chế, các cơ quan có trách nhiệm, nhất là chính quyền các cấp sớm có biện pháp đúng, chặt chẽ quản lý tốt hơn vệ sinh thực phẩm tại các chợ, góp phần an sinh xã hội.

Nguyễn Văn Hậu

Thành Phố