Hàng năm cứ vào dịp Tết trung thu -Tết cổ truyền dành cho thiếu nhi, trên thị trường lại tràn nhập các loại bánh phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng. Nhiều hãng còn dựng quầy trên các tuyến phố chính để bày bán với hình thức trang trí rất bắt mắt nhằm thu hút khách hàng. Bánh trung thu vốn là thứ quà dành cho con trẻ mỗi dịp  “phá cỗ” trong đêm trăng rằm, nhưng giờ đây liệu nó còn giữ nguyên ý nghĩa đó hay không?

Theo phong tục của người Việt, Tết trung thu được tổ chức vào giữa mùa thu, tức là  hôm rằm tháng  Tám ( âm lịch). Đến ngày này, người ta làm cỗ cúng gia tiên và bày mâm bánh trái gồm: bánh dẻo, bánh nướng, kẹo, hoa quả ra sân cúng mặt trăng. Người lớn thì uống rượu, thưởng trăng, hát trống quân; trẻ em thì rước đèn, đi xem múa lân, ca hát và vui hưởng bánh kẹo cùng các thứ trái cây, đây được gọi là tục “ phá cỗ”.

Nhưng nhiều năm trở lại đây, khi kinh tế phát triển, cuộc sống nhiều gia đình khấm khá, tục lệ xưa đã có nhiều thay đổi. Bánh trung thu vốn là của trẻ em, người lớn có ăn là để vui với niềm vui của con trẻ, thế nhưng giờ đây họ lại  “khoác” cho những chiếc bánh ấy thêm “sứ mệnh thiêng liêng” thể hiện tình cảm trong các mối quan hệ của mình. Dịp Tết trung thu đã trở thành “mùa làm ăn” của các doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo.

Nắm bắt được nhu cầu, thị hiếu của khách hàng, xu hướng ưa chuộng sản phẩm dinh dưỡng thời thượng, các nhà sản xuất tung ra thị trường đủ các loại bánh khác nhau với chiến dịch quảng cáo rầm rộ trên các phương tiện truyền thông, website giới thiệu sản phẩm, phát tờ rơi... đến tận tay người tiêu dùng. Nào là nhân bánh có đủ các loại sơn hào hải vị, bổ sung thêm chất dinh dưỡng, chất xơ, Vitamin, khoáng chất, bánh dành cho người ăn kiêng, bánh chay, bánh không có Cholesterol.... phục vụ nhu cầu đa dạng của khách hàng.

Qua khảo sát trên thị trường năm nay, mỗi chiếc bánh đến tay người tiêu dùng giá bán tăng từ 10 đến 30%. Dòng bánh truyền thống của các hãng: Kinh Đô, Bibica, Hà Nội, Hữu Nghị, Đồng Khánh... giá bình quân trên dưới 200 ngàn đồng/hộp 4 chiếc vẫn là cao so với thu nhập thời “bão giá”, chưa kể các loại bánh cao cấp hơn từ 700 ngàn đồng đến trên 1 triệu đồng/hộp. Thậm chí, có nhiều dòng bánh của một số hãng, khách sạn nổi tiếng còn được quảng cáo là siêu cao cấp với giá bán mấy triệu đồng/hộp.

Trong thời buổi kinh tế khó khăn, mọi thứ phải thắt chặt chi tiêu, ít người dám bỏ ra mấy trăm ngàn đồng mua một hộp bánh về ăn nói gì đến mấy triệu đồng. Rõ ràng, với giá cao ngất ngưởng như vậy không cần điều tra cũng biết nó không phải để dành cho trẻ em nữa mà là một thứ quà biếu nhằm thể hiện tình cảm của người lớn. Nhiều người còn tự đặt câu hỏi: không hiểu bánh trung thu được làm bằng chất liệu gì, gói bọc sơn hào hải vị ra sao bên trong mà có giá cao như vậy? Chất lượng bánh có được như những lời quảng cáo, tương xứng với giá tiền hay không. Bởi lẽ thực tế: một bánh trung thu sản xuất ra đến được tay người tiêu dùng chi phí cho phần chiết khấu bán hàng, quảng cáo, khuyến mãi ....chiếm hơn 50% giá bán, chưa kể các chi phí khác cho vỏ hộp, vỏ càng bắt mắt thì giá cả càng cao. Thậm chí, trên Website của nhiều hãng bánh còn đưa ra lời chào mời hấp dẫn: khi mua bánh giao hàng tận nơi, chiết khấu 30%, hoá đơn VAT, tặng quà hấp dẫn. Với những chi phí như vậy, người tiêu dùng cũng không ai biết  giá trị thực của một chiếc bánh  chính xác giá bằng nào tiền nữa? 

Bên cạnh những dòng bánh trung thu của các hãng có tên tuổi, trên thị trường hiện nay còn xuất hiện các loại bánh trung thu “3 không”, tức là: không nhãn mác, không địa chỉ sản xuất, không hạn sử dụng của các cơ sở tư nhân sản xuất phục vụ thị trường nông thôn với giá bán  từ 5.000 đồng đến 10.000 đồng/chiếc. Gần đây, nhiều người tiêu dùng thực sự hoảng hốt khi các phương tiện truyền thông đưa tin “ Công nghệ làm bánh trung thu” ở một số làng nghề, cơ sở tư nhân: nguyên liệu làm bánh được phơi ở ngoài đường quốc lộ, nhân bánh bị ruồi mỗi bâu đen, khay đựng bánh cáu bẩn, những người công nhân tay không bốc bánh, bánh chưa đưa đến tay người tiêu dùng đã bị mốc xanh.... Thỉnh thoảng báo chí đưa tin bắt vụ vận chuyển mỡ động vật đang thối rữa để làm bánh trung thu. 

Mặc dù chất lượng không bảo đảm, nhưng thực tế những loại bánh trung thu “ 3 không” này vẫn được nhiều người lựa chọn mua vì đơn giản nó hợp với túi tiền của người nghèo. Nhiều bà mẹ có con ở các vùng nông thôn chia sẻ: nghèo đến mấy đến dịp Tết trung thu cũng cố phải mua bánh cho con, không nhiều thì ít để đám trẻ đỡ tủi thân. Khi được hỏi liệu các chị có quan tâm đến chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm thì ai cũng cho rằng: bánh được nướng ở nhiệt độ cao thì vi khuẩn đều chết hết cả rồi.

Chúng ta hãy làm một phép so sánh: một hộp bánh trung thu có giá từ mấy trăm ngàn đồng đến vài triệu đồng đối với lương công chức hiện nay trăm khoản phải chi tiêu nếu mua đã là quá sức, còn với người lao động nghèo có khi bằng cả năm họ “ bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” mới kiếm được. Vậy mà, một số người vẫn thi nhau mua bánh để làm quà  “biếu xén” vô tình hay hữu ý tạo nên một hiện tượng “ Người muốn ăn thì không tặng- Người được tặng lại không ăn”. Tình thân ái có thể biểu hiện bằng nhiều cách, không cứ gì bằng một gói quà hay tấm bánh. Vì thế, xin người lớn hãy trả lại bánh trung thu về đúng với vị trí, ý nghĩa của nó.

Nguyễn Hình