Trong xã hội phát triển và hội nhập, bắt tay càng trở thành nghi thức quan trọng, một hành động không thể thiếu trong bất kỳ một cuộc gặp gỡ, giao tiếp nào. Cũng như lời ăn, tiếng nói, chuyện về cái bắt tay cũng có nhiều bàn luận. Tình cờ một lần, tôi được nghe phàn nàn của một người nguyên là một lãnh đạo tỉnh. Tỏ rõ sự thất vọng về cung cách cư xử của một số người hiện nay, ông tâm sự sau một lần đi dự một lễ kỷ niệm lớn cấp tỉnh về: “Hồi mình còn đương chức, anh ta là cấp dưới lúc nào cũng dạ dạ, anh anh. Bây giờ gặp, vừa bắt tay, vừa nhìn đi chỗ khác. Cái bắt tay cũng lơi lỏng, cứ như sợ chạm vào tay mình sẽ bị lây bệnh vậy!...”.

Lần khác, tôi cũng được nghe một người kể một cách đầy bức xúc sau khi anh vừa gặp một người bạn cũ về: “Nghĩ là bạn bè, mình đến bắt tay chúc mừng hắn mới được bổ nhiệm. Hắn trước đây vốn là người rất xuề xoà, sôi nổi. Thế mà vừa được lên tí chức đã học ở đâu cái kiểu bắt tay cứ như đang bố thí cho người khác...!” . Anh còn thề từ giờ sẽ quyết không thèm bắt tay cái thằng “dễ quên gốc gác” kia.

Trong một lần về cơ sở, tôi cũng được nghe tâm sự của một cán bộ xã. Anh kể có lần được triệu tập đến hội nghị cấp tỉnh. Vinh dự được một lãnh đạo bắt tay nhưng trong cái nhìn của anh thì: “Với cấp trên thì nhún mình xuống nắm tay rõ chặt. Với mình, chưa kịp chìa ra năm ngón đã vội rút lại, chắc sợ mình là nông dân, tay bẩn...”. Người ở nông thôn vẫn mộc mạc, chân thành lại trực tính nên mặc dù được đi báo cáo điển hình ở tỉnh về mà không làm anh vui.

Vợ anh, một cô nông dân chính hiệu nhưng cũng chia sẻ với chồng rất thấu tình: “Lãnh đạo họ bận mải, không để tâm đến những việc nhỏ, anh băn khoăn làm gì!...”. Nhưng sau lần ấy, anh vẫn tự nhủ sẽ không bao giờ chìa đôi bàn tay nồng nhiệt của mình ra khi đi hội nghị tỉnh nữa. Bởi theo anh, nếu đã chủ động chìa tay ra cho người khác thì hãy chìa đôi bàn tay thể hiện thái độ thân mật, chân thành chứ không sẽ như là sự xúc phạm người ta.

Những điều phàn nàn trên xem ra hơi cực đoan song xét một cách khách quan không phải không có cơ sở. Theo nghi thức ngoại giao, bắt tay cũng có nhiều tư thế: bắt tay và lắc nhẹ (thể hiện sự thân mật và nồng nhiệt), bắt tay giữ chặt (thể hiện sự chân thành, gắn bó), bắt tay và ôm hôn (thể hiện tình cảm sâu sắc), bắt tay nữ hoàng (chìa 5 ngón cho người đối diện nắm nhẹ, thể hiện sự sang trọng và quyền uy)... Bất kỳ ai trong chúng ta có lẽ cũng đã gặp những cái bắt tay nồng nhiệt theo kiểu “nắm đến đau cả tay” nhưng cũng có khi gặp những cái bắt tay nhẹ như một cái chạm. Và những cái bắt tay mà phần đầu bài viết đã đề cập có lẽ là “cái bắt tay nữ hoàng” song đã được biến tấu một chút bởi trong ngoại giao, không hoặc chưa ghi nhận tư thế “bắt tay mà không nhìn người đối diện”. 

“Có những cái bắt tay đã làm thay đổi cả lịch sử”, đó là những ghi nhận về tầm quan trọng của cái bắt tay. Là một hành động nhỏ song lại chứa những thông điệp lớn. Cái bắt tay không chỉ thể hiện tình cảm, sự tôn trọng đối với người đối diện. Cái bắt tay hơn hết còn thể hiện cả tính cách, thái độ, “phông” văn hoá của mỗi người. Nói về cái bắt tay, thế giới biết đến câu nói nổi tiếng của Helen Keller, một tác giả nữ người Mỹ: “Có những bàn tay tôi từng tiếp xúc có cảm giác hai người cách xa hàng dặm, nhưng cũng có những cái bắt tay tràn đầy ánh sáng, cái bắt tay của họ lưu lại cho bạn cảm giác cực kỳ ấm áp...”. 

Trần Thu Hương