Còn nhớ thời đi học cấp một, trong chương trình sách giáo khoa lúc bấy giờ có câu truyện kể về sự khoái chí, vui mừng của chú trâu trước sự ngạc nhiên, mắt tròn mắt dẹt của bọn tôm cua khi lần đầu tiên nhìn thấy chiếc máy cày về làng. ấy vậy mà suốt hàng chục năm qua trên hầu khắp các khu đồng ở Thái Bình vẫn phổ biến với cảnh “con trâu đi trước, cái cày đi sau”, đa số các công đoạn của sản xuất mùa vụ đều do người nông dân thực hiện theo phương pháp thủ công truyền thống.

Nhưng nay điều đó đã thay đổi. Trên khắp các vùng quê, cảnh con trâu đi trước đã dần thay bằng những chiếc máy cày tay, một số sử dụng máy làm đất đa năng để thay thế cho lao động thủ công và sức kéo của động vật. Sự thay đổi nói trên có được từ sau khi tỉnh ta ban hành cơ chế hỗ trợ nông dân mua máy phục vụ sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt là từ sau khi toàn tỉnh phát động phong trào chung tay xây dựng nông thôn mới. Nhiều xã đã hăng hái đi đầu trong việc dồn điền đổi thửa đất nông nghiệp. Từ chỗ đa số các hộ dân canh tác tới 3- 4 mảnh ruộng, thậm chí có hộ canh tác tới trên 5 thửa ruộng, có thửa ruộng chỉ rộng có mấy chục mét vuông khiến cho việc cơ giới hoá sản xuất gặp rất nhiều khó khăn. Còn nay, yêu cầu đặt ra sau dồn đổi mỗi hộ có không quá 2 thửa ruộng. Một số nơi đã vận động người trong cùng gia đình, dòng họ, khu xóm nhận chung một mảnh ruộng thay vì chia nhỏ ra như trước đây. Việc dồn đổi ruộng thành mảnh lớn liền kề không chỉ là tiền đề cho việc quy vùng sản xuất hàng hoá, chuyển đổi cơ cấu cây trồng mà còn tạo thuận lợi cho việc cơ giới hoá các khâu sản xuất.

Chủ trương đúng kết hợp với cơ chế hỗ trợ kịp thời nên chỉ sau một thời gian ngắn số lượng máy móc nông nghiệp ở tỉnh ta đã tăng đột biến. Chỉ riêng huyện Quỳnh Phụ, trong thời gian 2 năm (2010- 2011) với sự hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước là 8,4 tỷ đồng, các địa phương đã mua mới 59 máy làm đất đa năng và 24 máy gặt đập liên hợp. Xã điểm của tỉnh về xây dựng nông thôn mới Quỳnh Minh, sau khi hoàn thành dồn điền đổi thửa, các hộ dân nơi đây đã đầu tư mua sắm 8 máy cày trung, 20 máy cày tay, 3 máy gặt đập liên hợp... Việc cơ giới hoá sản xuất không chỉ diễn ra trong một hay hai khâu như trước đây (trước chủ yếu là lật đất và ra hạt) mà nay diễn ra ở hầu hết các công đoạn như làm đất (cày, bừa), gặt, ra hạt, lên luống, tra hạt, gieo sạ, cấy...

Việc đẩy mạnh cơ giới hoá sản xuất không chỉ giúp giải phóng sức lao động thủ công cho người nông dân mà quan trọng hơn nó còn tìm lời giải cho bài toán thiếu lao động nghiêm trọng lúc thời vụ. Hiện nay hầu hết lao động chính, trẻ khoẻ ở khu vực nông thôn đều đi làm ăn xa hoặc làm công nhân tại các khu công nghiệp, phần lớn lực lượng làm nông nghiệp là người già hoặc trung niên nên khi vào mùa vụ, nhất là mùa gặt đều xảy ra tình trạng thiếu lao động trầm trọng, đẩy giá thuê khoán lên cao, thậm chí nhiều nơi có tiền mà không thuê được người làm. Nhưng nhờ đưa máy móc vào sản xuất đã giúp rút ngắn thời gian thu hoạch xuống chỉ còn khoảng 1 tuần. Bên cạnh đó, cơ giới hoá nông nghiệp còn giúp tăng năng suất lao động, tiết kiệm chi phí đầu vào do đó lợi thuận mà người nông dân được hưởng cũng tăng lên.

Đặc biệt, cơ giới hoá sản xuất đã đóng góp quan trọng vào việc liên kết mùa vụ. Minh chứng rõ nhất là vụ lúa xuân năm 2011, do ảnh hưởng của thời tiết bất thuận khiến đầu vụ lúa sinh trưởng chậm dẫn tới thu hoạch muộn hơn trung bình các năm từ 15- 20 ngày. Điều này đồng nghĩa với việc gieo cấy lúa mùa sẽ bị chậm theo và ảnh hưởng trực tiếp đến việc tạo quỹ đất gieo trồng cây vụ đông ưa ấm. Tuy nhiên, nhờ thực hiện cơ giới hoá các khâu thu hoạch và làm đất nên nhiều xã đã hoá giải được bài toán chậm thời vụ, bố trí gieo cấy trà lúa mùa sớm và cực sớm đúng thời vụ tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải phóng đất phục vụ gieo trồng cây vụ đông ưa ấm. Điển hình như tại xã Quỳnh Sơn (Quỳnh Phụ), mặc dù thu hoạch lúa xuân năm 2011 bị chậm 17- 18 ngày so với các năm trước nhưng nhờ cơ giới hoá các khâu sản xuất nên đến 30/ 6 dương lịch xã vẫn hoàn thành gieo cấy 70% diện tích trà lúa mùa sớm, tương đương với mọi năm và đến nửa cuối tháng 9 dương lịch nông dân nơi đây đã rục rịch thu hoạch lúa mùa để trồng thay thế 140ha cây vụ đông ưa ấm, chủ lực là ngô và đậu tương...

Rồi đây hình ảnh “con trâu đi trước, cài cày đi sau” sẽ dần đi vào dĩ vãng như một quy luật tất yếu của cơ chế thị trường vốn đòi hỏi sự phân công lao động rất cao. Khi đó, không chỉ có chú trâu mới nhoẻn miệng cười khoái chí mà chính nông dân mới được hưởng lợi trước nhất và nhiều nhất. Vẫn biết cơ giới hoá sản xuất mới chỉ là tiền đề, là một khâu nhưng lại là khâu rất quan trọng trong quá trình tiến đến sản xuất nông nghiệp hàng hoá tập trung mà mục tiêu của đề án xây dựng nông thôn mới đang đặt ra.

Vũ Mạnh