Thực tế, đồng ơ-rô đã tồn tại 13 năm kể từ khi được sử dụng trên thị trường tài chính của 11 nước châu Âu từ năm 1999, nhưng đến ngày 1-1-2002, đồng ơ-rô mới chính thức thay thế các đồng nội tệ của 12 nước thuộc Eurozone. Tính đến giữa năm 2011, khoảng 870 tỷ ơ-rô đã được lưu hành tại 17 quốc gia thuộc Eurozone với 332 triệu dân. Không thể phủ nhận sự thành công của đồng ơ-rô khi sau mười năm lưu hành, ơ-rô trở thành đồng tiền mạnh cả về chức năng phương tiện thanh toán ở châu Âu và dự trữ ngoại tệ trên thế giới, là biểu tượng hữu hình về sự thống nhất của khu vực, tạo cho châu Âu một vị thế đáng kể trong các cuộc mặc cả kinh tế thế giới.

Tuy nhiên, sau bảy năm hoạt động tương đối thuận lợi, châu Âu bắt đầu đối mặt nhiều thách thức. Những lưu ý về tình hình nợ công mà các công ty thẩm định tài chính quốc tế đưa ra năm 2009 bị "bỏ ngoài tai" cho đến năm 2010, khủng hoảng nợ công châu Âu bùng nổ. Ðầu tiên là Hy Lạp, Ai-len lần lượt cầu cứu sự giúp đỡ của quốc tế để thanh toán các khoản nợ đáo hạn. Kế đó, Bỉ, I-ta-li-a, Bồ Ðào Nha và Tây Ban Nha cũng chao đảo. Năm 2011, khủng hoảng nợ công lây lan toàn Eurozone. Tình hình trở nên nghiêm trọng tại I-ta-li-a, Tây Ban Nha, trong khi Pháp bị đe dọa mất điểm tín nhiệm tín dụng AAA. Các cuộc họp cấp cao liên tiếp được tổ chức nhằm tìm giải pháp đối phó khủng hoảng, lãnh đạo chính phủ nhiều nước lần lượt phải từ chức.

Khủng hoảng nợ công phơi bày sự rạn nứt giữa các thành viên trong khối. Ðức chỉ trích Hy Lạp và I-ta-li-a lỏng lẻo trong chính sách chi tiêu dẫn đến nợ nần chồng chất, chỉ trông chờ sự cứu trợ của các nền kinh tế mạnh hơn trong khối. Mặt khác, Hy Lạp, Bồ Ðào Nha, Pháp và một số nước khác cho rằng, Béc-lin "ích kỷ" khi áp đặt chính sách tiền tệ, mô hình tài chính của mình cho các nước thành viên khác, trong đó có các nền kinh tế yếu hơn, không có khả năng cạnh tranh cao bằng Ðức. Nhưng theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân sâu xa của vấn đề nằm ở chỗ khác. Ông G.Ðơ-lo - cựu Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC), người đóng vai trò quan trọng trong tiến trình đưa đồng ơ-rô vào lưu hành cho rằng, Eurozone đã vấp phải sai lầm ngay từ khi mới "khai sinh" vì bước đi trên "đôi chân khập khiễng", chân mạnh là đồng tiền chung và chân yếu là vấn đề quản trị. Nói cách khác, việc thiếu trụ cột quyền lực trung tâm để điều phối các chính sách kinh tế là nguyên nhân khiến các thành viên rơi vào rắc rối về các khoản nợ xấu. "Lỗi trong quá trình thực hiện" của các nhà lãnh đạo là không xử lý những yếu kém nền tảng và sự mất cân bằng về kinh tế giữa các nước thành viên, không đặt ra vấn đề đồng nhất các khoản ngân sách chi tiêu công cộng.

Thực ra, các nhà lãnh đạo châu Âu đã sớm nhận thức được những thiếu sót của Hiệp ước Ma-xtrích và soạn thảo Hiệp ước tăng trưởng và ổn định (SGP) như một công cụ phối hợp. Theo đó, các nước EU phải giữ mức thâm hụt ngân sách dưới 3% GDP và mức nợ công dưới 60% GDP. Tuy nhiên, chỉ tập trung vào hai chỉ số này đồng nghĩa việc bỏ qua các vấn đề khác liên quan sức khỏe nền kinh tế như nợ tư nhân, chi phí tiền lương, cán cân vãng lai. Các bộ trưởng tài chính đã không chú trọng sự gia tăng căng thẳng trong nền kinh tế Ai-len và Tây Ban Nha. Theo các tiêu chuẩn Hiệp ước Ma-xtrích đề ra, nền tài chính công của hai nước này được nhìn nhận như hình mẫu, cho đến khi xảy ra cuộc khủng hoảng ngân hàng tại Ai-len và sự sụp đổ thị trường bất động sản tại Tây Ban Nha. Chính phủ phải cứu trợ hệ thống ngân hàng, khiến nợ xấu từ khu vực tư nhân chuyển thành nợ công, làm đổ vỡ nền tài chính công. Hơn nữa, SGP cũng không được các nước tôn trọng. Khi cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2002-2003 đẩy các chỉ số tài chính công của Pháp và Ðức vượt quá giới hạn Hiệp ước Ma-xtrích cho phép, hai nước này đã gạt các quy định của SGP sang một bên. Mỗi nước trong khu vực đóng vai trò "người khách qua đường", thực hiện các chính sách riêng mà không quan tâm các đối tác khác. Pháp duy trì chính sách phân phối lại. Ðức tìm cách phát triển sự cạnh tranh và thặng dư so với nước ngoài, kể cả các đối tác châu Âu. Tây Ban Nha dựa vào tỷ lệ lãi suất thấp được tạo ra bởi niềm tin vào Eurozone, để tham gia phát triển đầu cơ thị trường bất động sản. Ai-len ồ ạt giảm thuế...

Từ năm 2004, những bất đồng về chiến lược kinh tế giữa các nước Eurozone đã bộc lộ. Hai mô hình khác nhau được hình thành: Các nước phía bắc châu Âu chuyên sản xuất, xuất khẩu, thặng dư ngân sách, kiểm soát chặt chẽ tiền lương; các nước phía nam chuyên tiêu dùng, dẫn đến thâm hụt cán cân thanh toán. Theo số liệu của hãng Roi-tơ và Ngân hàng đầu tư Na-ti-xít (Pháp), tổng giá trị tài sản ròng nước ngoài của Ðức, Hà Lan, Bỉ, Áo và Phần Lan tăng gấp bốn lần vào cuối thập kỷ này; thặng dư tài sản hiện nay của các nước này lên tới hơn 6% GDP. Trong khi đó, nợ nước ngoài ròng ở Pháp, I-ta-li-a, Tây Ban Nha, Hy Lạp, Bồ Ðào Nha và Ai-len lên đến hơn 1,5 nghìn tỷ ơ-rô; thâm hụt tài sản hiện nay của các nước phía nam là khoảng 4%. Sau một thập kỷ, các nhà lãnh đạo châu Âu cuối cùng đã thừa nhận Hiệp ước Ma-xtrích là sai lầm. Trong thư gửi Chủ tịch Hội đồng châu Âu H.Rôm-pơi trước Hội nghị cấp cao EU diễn ra ngày 9-12-2011, Thủ tướng Ðức A.Méc-ken và Tổng thống Pháp N.Xác-cô-di thừa nhận "cuộc khủng hoảng hiện tại rõ ràng đã làm bộc lộ những khiếm khuyết trong việc xây dựng liên minh tiền tệ châu Âu".

Theo các chuyên gia kinh tế năm 2012 sẽ là năm quan trọng đối với đồng ơ-rô và tương lai của đồng tiền chung duy nhất này phụ thuộc vào châu Âu. 17 nước thành viên Eurozone đang bước vào năm 2012 với những trở ngại lớn trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng nợ công. Công ty kiểm toán đa quốc gia Ernst & Young dự đoán, khu vực này sẽ rơi vào suy thoái nhẹ trong nửa đầu năm 2012 và tăng trưởng chỉ đạt 0,1% trong cả năm với tỷ lệ thất nghiệp ở mức 10% trong vài năm. Ngoài ra, các chuyên gia kinh tế đã và đang cảnh báo nguy cơ tan rã của Eurozone. Cuộc thăm dò ý kiến của các chuyên gia kinh tế do hãng Roi-tơ thực hiện cho thấy, khả năng một hoặc nhiều nước rời khỏi khu vực là 20%. Cho dù Eurozone tan rã hay hình thành hai nhóm nước trong khối thì tương lai của Eurozone vẫn không phải là vấn đề của riêng từng nước hay từng nhóm nước, mà là vấn đề chung của cả khối và của cả thế giới.

Theo Nhân dân