Để khắc phục những hạn chế về quy định một số cơ chế, chính sách hỗ trợ trong xây dựng nông thôn mới (NTM), UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 02/2013/QĐ-UBND, ngày 7/2/2013 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của quy định một số cơ chế, chính sách hỗ trợ và quản lý đầu tư xây dựng công trình kết cấu hạ tầng NTM tỉnh Thái Bình, giai đoạn 2011 - 2015 ban hành kèm theo Quyết định 09/2011/QĐ-UBND. Theo đó, Quyết định số 02 có nhiều điểm mới không chỉ tháo gỡ khó khăn cho các xã về thực hiện một số tiêu chí mà còn nhằm phát huy tối đa các nguồn lực và “chất xám” để tạo “sân chơi” công bằng trong xây dựng NTM.

Trong những năm qua, các cấp, ngành, địa phương đã nỗ lực thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM), bước đầu đạt được kết quả khá tốt, giữ vững tiêu chí đạt và tăng tiêu chí mới. Đặc biệt, khi UBND tỉnh ban hành Quyết định số 09/2011/QĐ-UBND về quy định một số cơ chế, chính sách hỗ trợ và quản lý đầu tư xây dựng công trình kết cấu hạ tầng NTM, giai đoạn 2011-2015 đã tạo động lực cho các địa phương thực hiện được nhiều nội dung quan trọng. Từ các nguồn vốn và sự đóng góp của nhân dân, toàn tỉnh đã cứng hóa được 611,2 km kênh mương, làm 164,09 km đường giao thông nội đồng, cải tạo và nâng cấp 28 trạm bơm… Tuy nhiên, sau hơn một năm thực hiện Quyết định số 09, ngoài những mặt tích cực, còn bộc lộ một số hạn chế làm chậm tiến độ xây dựng NTM. Các xã tập trung quá nhiều vào xây dựng cơ bản, trong khi chưa cân đối hết nguồn vốn đối ứng của địa phương dẫn đến tỷ lệ nợ đọng xây dựng cơ bản cao. Nhiều công trình người dân có thể tự làm được nhưng xã vẫn đứng ra làm thay.

Bên cạnh đó, một số quy định về quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật và mức hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng trong Quyết định số 09 chưa phù hợp với thực tiễn như mặt đường giao thông nội đồng cứng hóa bằng đá bây không thuận lợi cho việc đi lại của người dân; độ bền không cao, sau nhiều trận mưa to đá bị dồn lại, mặt đường tạo nhiều hõm lớn. Hay quy định đường giao thông nội đồng cao hơn mặt ruộng bình quân  từ 0,7 - 0,8 m, với chiều cao này chỉ đáp ứng được về kết cấu nhưng gây khó khăn cho việc đưa máy gặt, làm đất từ đường xuống ruộng và ngược lại. Mặt khác, một số xã đã xây dựng đường giao thông nội đồng trục chính bằng bê tông, nhưng quy mô lại không bảo đảm theo tiêu chí.

Điều 6 trong Quyết định số 09 quy định về công trình cứng hóa kênh cấp 1 (loại III) chỉ quy định mức hỗ trợ đối với quy mô kênh bxh=0,7x0,9 và 0,9x1,2 m, còn các quy mô khác không quy định hỗ trợ cụ thể. Đối với xây dựng bãi rác tập trung, các xã được bố trí ngân sách đầu tư nhưng tiền chỉ đủ đầu tư một số hạng mục, xã không có tiền đối ứng theo quy định nên không xây dựng hoàn chỉnh được bãi rác dẫn đến không phát huy được hiệu quả của vốn và công trình…

Trong khi đó, một số xã không trong diện làm điểm, không được hỗ trợ nhưng làm rất tốt việc xây dựng NTM. Điển hình như xã Thụy Phúc (Thái Thụy), khi bê tông hóa các trục đường thôn xóm, phần lớn là do nhân dân tự bàn bạc và quyết định mức đóng góp, xã không đứng ra làm thay. Vì vậy, sau hơn 2 năm Thụy Phúc đã hoàn thành gần 10 km đường giao thông thôn xóm, xã chỉ hỗ trợ 432 triệu đồng; 100% các trục đường thôn xóm đều có sự đóng góp, tài trợ của con em xa quê hương. Đặc biệt, 3/3 thôn ở Thụy Phúc đều hoàn thành xây dựng nhà văn hóa thôn, chủ yếu là nhân dân đóng góp để làm, xã chỉ hỗ trợ 24 triệu đồng…

Tại hội nghị triển khai thực hiện kế hoạch vốn hỗ trợ đầu tư xây dựng NTM năm 2013, đồng chí Phạm Văn Sinh, Chủ tịch UBND tỉnh đã chỉ rõ: Những xã không được hỗ trợ nhiều nhưng làm rất tốt như Thụy Phúc đã giúp tỉnh nhìn nhận lại về Quyết định số 09 để bổ sung, sửa đổi kịp thời bằng Quyết định số 02/2013/QĐ-UBND.

Điểm mới của Quyết định số 02 là chỉ rõ về 4 tiêu chí lựa chọn xã để hỗ trợ đầu tư, gồm: Hoàn thành dồn điền, đổi thửa, chỉnh trang đồng ruộng; tổng số tiêu chí đạt được từng năm theo quy định của UBND tỉnh, trong đó nhất thiết tiêu chí hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh thì Đảng bộ, chính quyền xã phải đạt “trong sạch vững mạnh” và các tổ chức đoàn thể chính trị xã hội của xã đều đạt danh hiệu tiên tiến trở lên; tiêu chí an ninh trật tự xã hội phải đạt theo quy định; huy động được nguồn lực đối ứng… Trong khi đó, Quyết định số 09 không đề cập đến lựa chọn xã, mà hỗ trợ tập trung cho 70 xã điểm được lựa chọn khi ban hành Đề án xây dựng NTM.

Như vậy, với Quyết định số 02, các xã năm nay nằm trong diện hỗ trợ nhưng năm sau có thể không được hỗ trợ nếu không đáp ứng được các yêu cầu đề ra. Các xã được phân bổ vốn năm 2013 phải hoàn thành các thủ tục triển khai xây dựng công trình chậm nhất đến ngày 30/9 và đến ngày 15/12/2013 phải hoàn thành khối lượng thi công công trình; nếu xã nào thực hiện chậm, UBND tỉnh sẽ cắt vốn để chuyển cho xã làm tốt hơn. Đồng thời, các công trình nhóm 1, các thôn, cộng đồng dân cư là người đứng ra để thực hiện, xã không được làm thay; xã có nhiệm vụ chỉ đạo, đôn đốc và giám sát.

Cùng với các quy định về tiêu chí xã được hỗ trợ đầu tư, Quyết định số 02 còn điều chỉnh mức hỗ trợ và quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật một số công trình nhằm tháo gỡ khó khăn cho các xã, nhất là các xã có đặc thù riêng. Quyết định số 09 quy định mặt đường giao thông trục xã rộng tối thiểu là 5,0 m, nay giảm xuống còn 3,5 m; đường giao thông trục thôn, mặt rộng tối thiểu 4,0 m, quy định mới là 3,5 m, nếu khó khăn về giải phóng mặt bằng thì mặt rộng tối thiểu 3,0 m (những xã đặc thù). Hay như đường trục xã, trước đây hỗ trợ là 3.950 triệu đồng/ km, nay giảm xuống là 710 triệu đồng/ km; khu xử lý rác thải, trước hỗ trợ 850 triệu đồng/khu, nay tăng lên 1 tỷ đồng/khu…

Như vậy, với Quyết định số 02 thì những xã thực sự sâu sát, quyết liệt, sáng tạo, huy động được các nguồn lực mới tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ của tỉnh; kể cả những xã đang trong diện làm điểm, nhưng trông chờ ỷ lại, không đáp ứng được các yêu cầu đề ra sẽ bị “gạch tên” khỏi danh sách xã điểm và thay thế bằng xã không làm điểm nhưng thực hiện tốt. Đây sẽ là “sân chơi” công bằng cho tất cả các xã trong toàn tỉnh, xã nào có khả năng về đích xây dựng NTM trước, nhưng lượng vốn đề nghị hỗ trợ ít sẽ được tỉnh ưu tiên hàng đầu về phân bổ vốn hỗ trợ hàng năm.

Nguyên Bình