Trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới (NTM), có hai tiêu chí về văn hóa là tiêu chí số 6 (cơ sở vật chất văn hóa) và tiêu chí số 16 (thôn làng đạt văn hóa). Ðồng chí Bùi Công Phượng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT và DL) chia sẻ: Tuy cùng lúc phải thực hiện hai tiêu chí vừa mang yếu tố vật chất, vừa mang yếu tố tinh thần, song Sở VHTT và DL xác định rõ vai trò, tầm quan trọng của văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần mà vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển xã hội. Vì vậy ngành đã tích cực tuyên truyền, hướng dẫn triển khai thực hiện các tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM, được các cấp ủy đảng, chính quyền và nhân dân các địa phương trong tỉnh hưởng ứng đạt nhiều kết quả.

Ðồng chí Bùi Mạnh Hà, Chủ tịch UBND xã Thanh Tân (Kiến Xương) - một trong 4 xã được công nhận đạt chuẩn NTM đợt 1 cho biết: Theo hướng dẫn của ngành VHTT và DL, Thanh Tân sớm bắt tay thực hiện 2 tiêu chí văn hóa trong bộ tiêu chí xây dựng NTM. Xác định đây là hai trong số những tiêu chí khó, cần sự đồng thuận và quyết tâm cao của cấp ủy, chính quyền và toàn thể nhân dân, Thanh Tân chú trọng triển khai tuyên truyền, vận động bằng nhiều hình thức nhằm thu hút nguồn lực về mọi mặt. Khi cán bộ nhân dân nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của văn hóa trong xây dựng NTM, những công việc được triển khai rất thuận lợi. Không chỉ người dân địa phương mà con em của quê hương hiện đang công tác ở mọi vùng miền Tổ quốc cũng nhiệt tình ủng hộ. Thanh Tân đã hoàn thành xây dựng Nhà văn hóa (NVH) xã và 7/7 NVH thôn mà nguồn lực chủ yếu từ sức dân đóng góp.

Nhằm thực hiện tiêu chí 16, Thanh Tân phát động nhiều phong trào như “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”; xây dựng gia đình, dòng họ thực hiện nếp sống văn hóa; tổng vệ sinh vào ngày cuối tuần; gia đình ăn ở vệ sinh ngăn nắp; đường đẹp, ngõ đẹp; giữ gìn an ninh trật tự… Vì vậy, Thanh Tân đã có 87% số hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa”, 6/7 thôn đạt chuẩn văn hóa.

Không thuận lợi như Thanh Tân, Bắc Hải không phải xã làm điểm, lại là xã nghèo của huyện Tiền Hải, đông giáo dân, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, vì vậy cơ sở vật chất của xã cũng sơ sài. Cả xã chưa có thôn nào có NVH. Từ trước đến nay việc hội họp, sinh hoạt kém hiệu quả do phải nhờ hội trường xã, nhà kho cũ hay đình làng. Ðồng chí Hoàng Hoa Thám, Chủ tịch UBND xã cho biết: Thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM nói chung, tiêu chí văn hóa nói riêng là cơ hội để Bắc Hải bứt phá đi lên. Xã đã chú trọng dành quỹ đất quy hoạch 7 NVH của 7 thôn, có cả sân chơi, bãi tập bảo đảm diện tích đúng tiêu chuẩn. Tuy chưa có NVH song xã rất coi trọng phát triển các hoạt động văn nghệ, thể thao. Nhiều thôn như An Nhân Bình bà con đã tự giác góp kinh phí san lấp mặt bằng nơi quy hoạch để sớm đưa sân bóng đá phục vụ nhu cầu thể dục thể thao của nhân dân.

Theo đồng chí Giám đốc Sở VHTT và DL, hầu hết các địa phương trong tỉnh dù thuận lợi hay khó khăn đều rất chú trọng và nỗ lực thực hiện các tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM. Mặc dù kinh phí xây dựng NVH lớn lại chủ yếu do dân đóng góp, song năm 2013 đã có 60 NVH, 74 khu thể thao thôn được xây mới hoặc nâng cấp. Có những NVH được xây dựng khang trang với kinh phí hàng tỷ đồng. Trong quá trình thực hiện, xuất hiện nhiều địa phương làm tốt công tác xã hội hóa, nhiều cá nhân điển hình tiên tiến.

Gần đây nhất, thôn Lưu Xá Bắc xã Canh Tân (Hưng Hà) động thổ xây dựng NVH với nguồn kinh phí đầu tư chủ yếu do nhân dân trong thôn và con em xa quê đóng góp. Gia đình anh Trần Văn Huy ủng hộ 300 triệu đồng; gia đình các ông Trần Quang Thắng, Trần Văn Tuân có diện tích nhà ở trong quy hoạch xây dựng NVH đã nhất trí chuyển đổi tổng diện tích 380m²…

Từ khi Sở VHTT và DL tham mưu với UBND tỉnh cân đối tiêu chí công nhận thôn làng văn hóa, đồng thời triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ, thúc đẩy phong trào như tổ chức giao lưu văn nghệ, thể thao các xã điểm xây dựng NTM; hướng dẫn hoạt động câu lạc bộ NVH; phát huy giá trị của nghệ thuật chèo trong phục vụ tuyên truyền xây dựng NTM, số thôn làng văn hóa trong tỉnh những năm gần đây tăng cao. Hiện toàn tỉnh có 1.120/2.072 thôn, làng, tổ dân phố, khu phố đạt chuẩn văn hóa, tăng 8% so năm 2012. Có 20 xã đã đạt chuẩn xã văn hóa NTM, trong đó có nhiều thôn làng văn hóa điển hình được UBND tỉnh, Bộ VHTT và DL tặng Bằng khen.

Thành quả đạt được trong quá trình triển khai thực hiện tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM thực sự đáng ghi nhận, song còn không ít thách thức. Xác định rõ đây cũng là cơ hội, động lực lớn để phát triển, ngành VHTT và DL tiếp tục triển khai nhiều biện pháp nhằm tạo sự đồng thuận của các ngành, các cấp, đồng thời tăng cường cơ chế hỗ trợ để các địa phương thực hiện tiêu chí văn hóa ngày càng hiệu quả, bền vững, góp phần thúc đẩy tiến trình xây dựng NTM trên địa bàn toàn tỉnh.

Hà Dung