Cùng đại diện Ban công tác mặt trận thôn Văn Thái, chúng tôi ra cánh đồng bãi bên ngoài đê Hồng Hà II của thôn để khảo sát thực tế. Thấy phóng viên, đông đảo bà con liền tạm dừng công việc sản xuất rau màu để bày tỏ bức xúc, giống như việc họ đã kiên trì làm ở những kỳ tiếp xúc cử tri các cấp. Ông Bùi Đức Quảng, Trưởng thôn Văn Thái cho biết: Việc khai thác cát trên sông Hồng đoạn qua địa bàn thôn diễn ra hơn 3 năm nay với chiều dài khoảng hơn 1km, qua hai thôn Văn Thái và Trường Xuân (Duy Nhất) nhưng tập trung nhiều nhất ở thôn Văn Thái với chiều dài gần 700m. Trung bình mỗi ngày có khoảng 20 - 25 tàu khai thác cát, mỗi tàu khai thác khoảng 500m³ cát/lượt và từ 2 - 3 lượt/ngày. Buổi sáng, số tàu tham gia khai thác cát ít hơn và cách xa bờ, nhưng từ 11 giờ trưa đến 14 giờ chiều và nhất là ban đêm, các tàu đua nhau tập trung về khai thác cát khiến cả đoạn sông Hồng sáng choang, ồn ào như thành phố. Đặc biệt, thời điểm này, các tàu không khai thác ở xa bờ nữa mà ghé thuyền, cho vòi hút vào gần bờ để hút cát nhằm tranh thủ khai thác với số lượng cao hơn. Việc khai thác cát tràn lan, sai quy định đã làm cho toàn bộ bãi sông (dài hơn 1km) ở đây sạt lở nghiêm trọng, có đoạn sạt lở 5 - 10m, nhiều đoạn đã sạt lở sâu vào 20 - 25m, làm mất dần đất sản xuất của hàng trăm hộ dân thôn Văn Thái, Trường Xuân.

Ông Lê Ngọc Thưởng, người dân thôn Văn Thái bày tỏ bức xúc: Gia đình tôi có hai sào đất bãi, là diện tích đất được giao ổn định để sản xuất. Đất ở đây rất màu mỡ, gia đình tôi thường trồng rau màu, thu nhập cao hơn cấy lúa. Nhưng do khai thác cát làm sạt lở bãi, đến nay, gia đình tôi đã bị mất 1/3 diện tích. Nếu cứ tình trạng sạt lở thế này, chỉ một thời gian ngắn nữa gia đình tôi sẽ mất hết đất canh tác. Các chủ tàu khai thác cát hưởng lợi, còn người dân chúng tôi bị mất đất, mất thu nhập. Ngoài ra, do các tàu máy hoạt động hết công suất gây ra tiếng ồn quá lớn, mùa hè nóng nực mà vào ban đêm các hộ dân trong thôn phải đóng kín cửa để giảm tiếng ồn, nếu không thì không thể ngủ được.

Trước tình trạng trên, nhân dân thôn Văn Thái đã nhiều lần kiến nghị cấp ủy, chính quyền các cấp có giải pháp xử lý các chủ tàu thuyền vi phạm, tuy nhiên hoạt động khai thác cát tràn lan tại đây không có biến chuyển. Ngược lại, một số cá nhân có ý kiến về vấn nạn khai thác cát trong các kỳ tiếp xúc cử tri với đại biểu HĐND các cấp thì ngẫu nhiên ngay hôm sau hoa màu, tài sản của gia đình họ bị ai đó phá hoại, gây nhiều bức xúc trong nhân dân. Ông Trần Văn Sinh, thanh tra nhân dân và giám sát đầu tư cộng đồng thôn Văn Thái cho biết: Do quá bức xúc, nhiều lần nhân dân trong thôn đã tự phát bảo nhau ném gạch đá lên các tàu khai thác cát, cắt đứt dây cáp neo của các tàu khi thấy tàu khai thác cát gần bờ. Cấp ủy, chính quyền xã, thôn thường xuyên phải tuyên truyền, vận động để ngăn cản người dân, nếu không sẽ gây tình trạng mất ổn định trật tự an toàn xã hội.

Ông Nguyễn Đức Thiện, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Vũ Thư cho biết: Khu vực mỏ cát trên sông Hồng qua địa bàn xã Duy Nhất được tỉnh cấp phép cho các doanh nghiệp hoạt động từ năm 2014. Khi các doanh nghiệp thực hiện khai thác, huyện đã bàn giao bản đồ, mốc tọa độ, yêu cầu doanh nghiệp thả phao lộ giới khoanh vùng phạm vi khai thác. Phòng Tài nguyên và Môi trường đã thường xuyên nhắc nhở đại diện các doanh nghiệp triển khai hoạt động khai thác cát đúng quy định. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các doanh nghiệp đã không quản lý nghiêm nên các tàu, thuyền đã không tuân thủ nghiêm các quy định của Luật Khoáng sản, đặc biệt khai thác cát không đúng phạm vi mỏ được phép khai thác, thậm chí tranh thủ thời gian đêm tối, lén lút hút cát sát gần bờ dẫn đến tình trạng sạt lở bãi của người dân.

Đại tá Nguyễn Văn Hưng, Trưởng phòng Cảnh sát giao thông đường thủy, Công an tỉnh cho biết: Nắm được tình hình khai thác cát diễn ra phức tạp tại địa bàn thôn Văn Thái, Phòng Cảnh sát giao thông đường thủy đã trực tiếp trao đổi, nhắc nhở và ký cam kết thực hiện nghiêm các quy định về khai thác cát với các doanh nghiệp được phép đầu tư khai thác cát trên địa bàn xã Duy Nhất. Cán bộ, chiến sĩ của Phòng đã tuyên truyền, ký cam kết với 100% chủ phương tiện tàu thuyền bảo đảm hoạt động khai thác cát theo quy định. Phòng phân công cán bộ, chiến sĩ tuần tra, mật phục, đã nhiều lượt bắt quả tang, xử lý hành chính, tạm giữ phương tiện tàu thuyền khai thác cát không đúng quy định tại địa bàn. Tuy nhiên, lực lượng cán bộ chiến sĩ mỏng, trong khi các tuyến sông trên địa bàn tỉnh lớn, lượng phương tiện tham gia khai thác cát nhiều, hoạt động tinh vi, gây nhiều khó khăn trong xử lý vi phạm. Mặc dù vậy, Đại tá Nguyễn Văn Hưng khẳng định, từ ngày 13/9/2016, Phòng Cảnh sát giao thông đường thủy đã và sẽ phối hợp chặt chẽ với UBND huyện Vũ Thư, chính quyền, nhân dân thôn Văn Thái để tăng cường vào cuộc, kiên quyết xử lý triệt để tất cả các phương tiện tàu, thuyền vi phạm; phối hợp với lực lượng cảnh sát cơ động khi cần thiết sẵn sàng huy động lực lượng hỗ trợ, nhằm chấn chỉnh hoạt động khai thác cát tại địa bàn.

Nếu không xử lý ngay và dứt điểm tình trạng khai thác cát tràn lan thì không những hàng vạn mét vuông đất bãi của người dân địa phương sẽ bị "nuốt chửng", sinh hoạt của người dân bị đảo lộn bởi tiếng ồn quá mức mà còn có thể gây nguy hiểm cho tuyến đê Hồng Hà II đoạn qua địa bàn xã Duy Nhất, ảnh hưởng đến công tác phòng, chống thiên tai, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân.

Quỳnh Lưu