Suốt mùa đông âm thầm khẳng khiu trụi lá, đến đầu xuân khi đất trời mịt mờ mưa bụi bay, những cành xoan già nua, mốc thếch hôm nào bắt đầu “trào” ra những mầm lộc bé xíu phủ một lớp lông tơ trắng mịn trông như cây nến trắng, e ấp, ngơ ngác nhìn bụi mưa lất phất giữa trời. Rồi một thời gian, khi “mùa con ong đi lấy mật” đến, hoa xoan nở từng chùm tim tím nơi đầu cành, lan tỏa những làn hương thoang thoảng. Mùa xoan nở hoa, sáng thức dậy, khắp không gian, ngõ ngách đường quê hoa xoan rụng trắng như trải thảm. Hoa xoan không có vẻ đẹp rực rỡ, cũng không có hương thơm quyến rũ như hoa hồng, nồng nàn như hoa sữa. Hoa xoan đẹp với một vẻ đẹp giản dị giống như bản chất mộc mạc của người nông dân, hoa được người quê coi là người bạn thân thiết. 

Trước đây người ta thường trồng xoan thành vườn hoặc trồng ở bờ rào để lấy gỗ làm nhà hoặc đóng các vật dụng khác. Rồi có khi không trồng, xoan vẫn theo quy luật tự nhiên mà sinh sôi nảy nở, gắn bó bao đời với người dân quê. Ngắm hoa xoan chợt thấy nhớ làm sao cái ngày xửa, ngày xưa. Nhớ lũ bạn gái thường tụm năm, tụm ba quanh gốc xoan già đợi hoa xoan nương gió rơi nghiêng đọng lên đầu, lên vai áo làm duyên. Nhớ ánh mắt của bọn con trai nghếch lên cao mong từng ngày quả xoan lớn nhanh để làm đạn đánh trận giả. Tuổi thơ thôn quê thêm vấn vương với những bông hoa li ti tim tím, tiếng súng bắn xoan kêu đốp đốp và những trò chơi bình dị, dân dã. 

Bây giờ, làng quê đã nhiều đổi thay. Người dân quê đã thay nhà gỗ bằng nhà gạch, vật dụng cũng được dùng với các chất liệu khác. Nhiều vùng xoan không còn hoặc còn rất ít. Nhưng, như một lẽ tự nhiên, đó đây trên những nẻo đường quê, xoan vẫn hiện hữu trong cuộc sống của con người. Và với nhiều người, hương hoa xoan dịu dàng và mùi hăng hăng của quả xoan luôn phảng phất đi theo mãi cuộc đời.

Ngọc Hân