Mỗi sáng thức dậy, việc đầu tiên của tôi là chạy thật nhanh ra đầu ngõ, nghển cổ ngắm nhìn sắc tím thân thương. Màu tím ấy đã theo tôi suốt cả tuổi thơ nghèo khó nhưng cũng đầy ắp tiếng cười. Ðó là những ngày cùng đám bạn đồng niên vui chơi dưới hoa xoan êm đềm. Trưa nào cũng trốn bố mẹ ra ngõ chơi đồ hàng. Hoa xoan là một trong những thứ mà con gái yêu thích nhất. Lúc hứng chí lên, con trai nghịch ngợm xâu thành chuỗi làm vương miện tặng con gái. Lớn lên, khi biết cắp sách tới trường lại cùng bạn tỷ mỷ nhặt từng bông mang về ép trong trang lưu bút hay để dưới gối cho thơm, mỗi tối không quên đưa lên mũi hít hà mùi hương dịu nhẹ ru dần vào giấc ngủ.

Tôi thích sự biến sắc của loài hoa này. Ban đầu, những nụ hoa tim tím, mấy ngày sau sẽ nhạt dần và chuyển sang màu trắng như luyến nhớ, day dứt đến khó tả. Thích thú nhất là mỗi khi hoa xoan rụng xuống, lũ gà con kéo nhau đến lích chích mổ hoa. Cái mỏ vừa mổ hoa xong lại thả xuống ngơ ngác như một cú lừa ngoạn mục mà hoa xoan thả xuống. Trông chúng mới đáng yêu làm sao. Một khoảnh khắc bình yên đến lạ kỳ!

Rồi nhớ những lần đạp xe dưới làn mưa bụi bâng khuâng. Mọi người thong dong trên con đường làng, chợt ngỡ ngàng trước mùi thơm thoang thoảng, dịu nhẹ lan khắp không gian như ướp hương lên tâm hồn con người bao xuyến xao. Cả một khoảng trời hoa xoan đã tím tự bao giờ. Mọi người yêu hoa xoan cũng chính bởi sắc tím xuyến xao ấy cộng với mùi hương dịu nhẹ, phảng phất. Những bông hoa xoan be bé hòa quyện vào làn tơ mỏng dính tạo nên khung cảnh như thực như ảo. Một mảng màu mà chỉ có tháng ba mới có. Thầm cảm ơn hoa xoan đồng nội thân thương. Màu hoa bình dị với hương thơm dìu dịu, dân dã, chân chất đồng quê đã dệt nên tấm thảm ký ức buồn mang mác mà đẹp đến nao lòng. Mối tình học trò tinh khôi của tôi cũng bắt đầu từ những cơn mưa bụi, dải hoa xoan và tháng ba như thế.

Về sự hiện diện của xoan, tôi thấy nó đẹp hơn cả khi mọc ở miền quê yên ả. Xoan làm bạn với bờ ao, với góc vườn, với mênh mông đồng lúa. Nhắc tới hoa xoan, người ta nghĩ ngay tới sự mộc mạc, chân chất như người dân quê một nắng hai sương.

Ðất trời tháng ba tràn trề nhựa sống, mùa xuân đang vào độ chín. Hoa xoan vẫn nở những độ tháng ba về, vẫn tím màu thủy chung. Những đứa trẻ xưa giờ đã lớn. Chỉ có bầy sẻ ngói năm này qua năm khác vẫn lích chích trên cành xoan. Hoa xoan khẽ khàng thắp tím lòng mỗi người cùng bao lưu luyến tình quê…

CAO VĂN QUYỀN

Ðại học Thủy lợi Hà Nội