1. Thoái hóa xương khớp là gì?

- Thoái hóa xương khớp là quá trình lão hóa của tổ chức xương, sụn,  tại ổ khớp và quanh khớp. Tình trạng thoái hóa này liên quan chặt chẽ với tuổi tác, liên quan tới nghề nghiệp và lối sống, sinh hoạt, thường gặp ở những người trên 40 tuổi và đặc biệt là sau 60 tuổi. Thoái hóa xương khớp gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, lao động và đời sống sinh hoạt của con người.

- Thoái hóa xương khớp (còn gọi là viêm xương khớp do thoái hóa) là một bệnh mãn tính về xương khớp đặc trưng bởi tình trạng tổn thương sụn, xương dưới sụn và giảm thiểu chất lượng dịch khớp. Khi xuất hiện tình trạng thoái hóa, sụn dưới khớp bị bào mòn, xù xì, thậm chí nặng hơn có thể trơ ra đầu xương dưới sụn. Vùng xương dưới sụn cũng thay đổi cấu trúc dẫn đến các phản ứng tạo chất gây viêm, xuất hiện các triệu chứng như đau, sưng tấy.

2. Nguyên nhân gây thoái hóa xương khớp

Nguyên nhân chính dẫn đến thoái hóa xương khớp là lão hóa do tuổi tác, do lao động nghề nghiệp, tuổi càng cao, lao động nặng nhọc hoặc lười hoạt động, lười tập luyện thì tình trạng thoái hóa càng nặng. Ngoài ra, một số yếu tố thuận lợi dẫn đến tăng tình trạng thoái hóa xương khớp như: béo phì, di truyền, bệnh gout.... thoái hóa xương khớp cũng có thể là hậu quả của các bệnh khớp như nhiễm trùng khớp, viêm khớp dạng thấp hay có tiền sử chấn thương xương khớp trước đây.

3. Các giai đoạn của quá trình thoái hóa xương khớp

Các nhà khoa học, chia thoái hóa xương khớp thành 4 giai đoạn.

Giai đoạn 1: Thường không có triệu chứng rõ ràng, rất dễ nhầm với các bệnh đau nhức xương thông thường. Thoái hóa xương khớp thường biểu hiện sớm ở khớp gối, các đốt sống thắt lưng (L1-L5), các đốt sống cổ (c1-c7) tuy nhiên, tùy từng người bệnh sẽ có biểu hiện ở các khớp khác nhau. Trong giai đoạn này, người bệnh vẫn có thể đi lại, sinh hoạt bình thường, chỉ trong trường hợp vận động nhiều, đứng lên ngồi xuống liên tục, leo cầu thang, mang vác nặng, mới cảm thấy đau. Trên phim chụp X-quang chưa phát hiện tổn thương bất thường.

Giai đoạn 2: Các triệu chứng đau nhẹ bắt đầu xuất hiện, người bệnh dần cảm nhận rõ ràng hơn các triệu chứng của thoái hóa xương khớp. Lớp sụn tại khớp chưa bị tổn thương nhiều, bao hoạt dịch vẫn hoạt động bình thường nên các khớp vẫn được bôi trơn và hoạt động ổn định. Tuy nhiên, các gai xương nhỏ bắt đầu hình thành. Khi vận động, các gai xương này sẽ chạm vào mô trong khớp, dẫn đến người bệnh cảm thấy đau khi vận động nhiều. Khi thời tiết trở lạnh hay mới ngủ dậy các khớp cũng đau và cứng hơn. Trên phim chụp X-quang có thể thấy sụn khớp đã bắt đầu hao mòn đi, khe khớp hẹp hơn và xuất hiện hình ảnh gai xương.

Giai đoạn 3: Những tổn thương thoái hóa bắt đầu phát triển mạnh. Người bệnh cảm thấy rõ ràng các cơn đau, cứng khớp hay khó chịu trong vận động hàng ngày như: làm việc, sinh hoạt, tập thể dục thể thao... Sụn khớp bị bào mòn và vỡ ra. Xương dưới sụn dày lên, sùi thành u cục. Các mô khớp viêm, có thể tiết ra chất lỏng hoạt dịch gây viêm, sưng gọi là viêm bao hoạt dịch. Trên hình ảnh X-quang thấy khe khớp hẹp rõ, nhiều gai xương kích thước vừa, lớp sụn khớp bị bào mòn nhiều.

Giai đoạn 4: Đây là giai đoạn viêm khớp nặng. Các triệu chứng xuất hiện rõ ràng. Người bệnh cứng khớp, viêm, đau nhức dẫn đến hạn chế vận động, di chuyển khó khăn. Trên hình ảnh X-quang thấy khe khớp hẹp nhiều, gai xương kích thước lớn, các đầu xương khớp bị bào mòn rõ. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tàn phế.

4. Các biện pháp phòng ngừa bệnh thoái hóa xương khớp

- Thực ra quá trình thoái hóa xương khớp, hàng ngày hàng giờ vẫn cứ diễn ra theo thời gian và tuổi tác, chúng ta chỉ có thể góp phần làm cho quá trình thoái hóa xương khớp chậm lại, đừng để nó tiến triển nhanh, đừng để nó gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

- Cần duy trì cân nặng lý tưởng (cân nặng lý tưởng = số lẻ của chiều cao nhân với 9. Ví dụ bạn cao 1,67m thì lấy 6.7 x 9 = 60,3kg). Bởi lẽ nếu giữ được trọng lượng cơ thể cân đối, sẽ không làm gia tăng áp lực lên hệ thống dây chằng và xương khớp.

- Tăng cường luyện tập thể dục thể thao, làm tăng sức bền, sự dẻo dai và độ chắc khỏe của xương khớp. Chọn bài tập phù hợp, duy trì thời gian tập phù hợp, xây dựng một chế độ làm việc, tập luyện và nghỉ ngơi hợp lý (nên nghe tư vấn của hướng dẫn viên tập luyện).

- Duy trì chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế ăn quá nhiều chất béo, đường ngọt, tinh bột, đồ chiên, xào, rán, dễ gây béo phì. Tăng cường bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho xương và sụn khớp, nhằm thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào, ngăn ngừa quá trình thoái hóa xảy ra như: bổ sung sữa giàu canxi vào khẩu phần ăn, dùng thực phẩm giàu vitamin A, D, C, dầu cá, cá thu, cá hồi, quả óc chó... và rau xanh các loại.

- Ngay khi xuất hiện các triệu chứng thoái hóa khớp ở giai đoạn sớm, cần tiến hành thăm khám để được tư vấn và có phác đồ điều trị thích hợp.

Bác sĩ  Bùi Vũ Khúc