II. GIỚI THIỆU BÀI THUỐC “ĐỘC HOẠT TANG KÝ SINH” CHỮA ĐAU XƯƠNG KHỚP 

1. Bài thuốc “Độc hoạt tang ký sinh” của danh y Tôn Tư Mạo đăng trong cuốn “Bị cấp thiên kim yếu phương” có 15 vị thuốc được phối ngũ như sau: 

(1) Độc hoạt: 8 gam 

(2) Tang ký sinh: 12 gam 

(3)Tần giao: 12 gam 

(4) Phòng phong: 8 gam 

(5) Tế tân: 4 gam 

(6) Đương quy: 12 gam 

(7) Bạch thược: 12 gam 

(8) Xuyên khung: 6 gam 

(9) Sinh địa: 12 gam 

(10) Đỗ trọng: 12 gam 

(11) Ngưu tất: 8 gam. 

(12) Nhân sâm: 4 gam 

(13) Phục linh: 12 gam 

(14) Nhục quế: 4 gam 

(15) Cam thảo: 4 gam. 

2. Tác dụng: Khu phong, tán hàn, trừ thấp, dưỡng huyết, ích khí, bổ can thận. Bài thuốc dùng để điều trị chứng tý (bí tắc) đau do phong, hàn, thấp tích tụ lâu ngày trên nền can thận hư và khí huyết hư. 

3. Khi có biểu hiện bệnh như thế nào thì dùng bài thuốc này? 

- Phong hàn: Thường đau khu trú ở một số khớp nhất định, phần nhiều các khớp ở cổ tay, bàn tay, đầu gối, mắt cá hai chân và bàn chân. Bệnh nhân thường đau về ban đêm nhiều hơn ban ngày. Vì hàn thuộc âm, ban đêm cũng thuộc âm. Khi âm gặp âm thì bệnh đau tăng lên. Bệnh lâu ngày sinh chứng thoái hóa xương khớp, tay chân bị biến dạng. 

- Phong thấp: Bệnh bắt nguồn từ tỳ dương hư sinh hàn, hàn tích lâu ngày sinh thấp. Bệnh thường khu trú ở hai khớp gối trở xuống đến hai bàn chân. Bệnh nhân đau nhức cả ngày và đêm, hai chân sưng nặng nề, đi lại khó khăn. Khi có các triệu chứng trên thì dùng bài thuốc “Độc hoạt tang ký sinh” sắc uống sẽ mang lại hiệu quả giảm đau nhức, tê mỏi, các khớp thanh thoát, dễ cử động, ngủ ngon, người khoan khoái, dễ chịu. 

4. Nguồn gốc và ý nghĩa của bài thuốc Ngày xưa, các hoàng đế Trung Hoa do ăn uống nhiều chất bổ dưỡng, ít vận động, cơ thể trì trệ, sức đề kháng kém; khi gặp phải tà khí phong, hàn, thấp xâm nhập làm cho đau, nhức, mỏi, khó chịu, có khi đau tê cả hai chân, đi lại khó khăn. Hoàng đế yêu cầu các quan ngự y đệ trình bài thuốc. Hàng trăm bài thuốc rất cầu kỳ, rất nhiều vị thuốc quý của các quan ngự y đã được đệ trình lên hoàng đế. Riêng chỉ có danh y Tôn Tư Mạo đệ trình lên một bài thuốc rất đơn giản, đó chính là bài thuốc “Độc hoạt tang ký sinh”. Tôn Tư Mạo đã lấy bài thuốc gốc là bài thập toàn đại bổ gia giảm, kết hợp với cao xương dê và mật ong, làm viên hoàn dâng lên vua. Tôn Tư Mạo giải thích rằng: Bài thập toàn đại bổ, bỏ bạch truật, hoàng kỳ, gia nhục quế, đỗ trọng, độc hoạt, ngưu tất, tang ký sinh tần giao, tế tân, có tác dụng trị chứng đau nhức khắp cơ thể, tê mỏi hai chân của hoàng đế. Ông quan niệm: Con dê hàng ngày ăn hàng trăm thứ lá, con ong hàng ngày hút mật hàng trăm loại hoa, đó là những bài thuốc mà con người không thể tổng hợp được để có thể điều trị cho nhiều chứng bệnh, cho nên dùng bài thuốc trên phối hợp với cao xương dê, quyện với mật ong để điều trị bệnh cho hoàng đế là phù hợp. Quả nhiên, sau một thời gian điều trị hoàng đế lành bệnh. Đó là nguồn gốc sâu xa của bài “Độc hoạt tang ký sinh” và cách gia giảm của nó mà đến nay các thế hệ thầy thuốc đông y vẫn đang áp dụng để điều trị cho bệnh nhân mắc chứng đau nhức cơ xương khớp (phong tê thấp). 

5. Bài thuốc cổ phương “Độc hoạt tang ký sinh” chữa đau xương khớp của danh y Tôn Tư Mạo được lưu truyền đến nay đã trên 1.370 năm nhưng vẫn còn nguyên giá trị chữa các bệnh về đau xương khớp, cho hiệu quả rất tuyệt vời. Tôn Tư Mạo sống thọ 101 tuổi, qua 3 đời từ nhà Chu, nhà Tùy đến đời nhà Đường. Tất cả các thế hệ thầy thuốc hậu thế sau này đều ứng dụng bài thuốc “Độc hoạt tang ký sinh” để chữa đau xương khớp. 

III. MẤY ĐIỀU LƯU Ý 

1. Vị thuốc tang ký sinh là một loài tầm gửi mọc trên cây dâu tằm. Loại này rất hiếm và khó mà tìm mua được. Người ta đã lấy tầm gửi mọc trên các loại cây khác để thay thế, vì vậy hiệu quả chữa bệnh không cao so với tang ký sinh. Đôi khi vì lợi nhuận và lợi dụng sự kém hiểu biết của người sử dụng mà những người cung cấp dược liệu đã lấy cả cành lá của một số cây khác để giả làm vị thuốc tang ký sinh. Điều này khiến cho bài thuốc giảm đi cơ bản tác dụng chữa bệnh. 

2. Những vị thuốc như tần giao, phòng phong, tế tân có giá rất đắt, khiến cho bệnh nhân phải đắn đo về chi phí khi dùng bài thuốc này chữa bệnh. 

3. Dùng thuốc Thang thuốc “Độc hoạt tang ký sinh” ngày sắc 1 thang, chia ra uống 2 lần trong ngày. Uống 5 thang liền, nếu khỏi thì dừng thuốc, nếu đỡ thì dùng tiếp 5 thang nữa cho khỏi. Với người bệnh nặng, mãn tính kéo dài, có thể dùng dài ngày hơn. 

4. Thầy thuốc có thể điều chỉnh tăng giảm lượng của từng vị thuốc hoặc gia giảm vị thuốc cho phù hợp với từng người bệnh cụ thể. 

5. Để cho dễ nhớ, tên các vị thuốc của bài thuốc hay, xin tặng bạn đọc bài thơ sau: 

Độc hoạt - tang ký sinh thang, Phòng phong - ngưu tất ta mang cộng vào. Tế tân- đỗ trọng- tần giao, Khung - quy - bạch thược thêm vào phục linh. Nhân sâm - cam thảo dẫn trình, Quế chi - sinh địa, thân mình khỏi đau.

Bác sĩ BÙI VŨ KHÚC