Sinh ra trong một gia đình nông dân ở xã Đông Hải (Quỳnh Phụ), cơ duyên đến với nghệ thuật chèo của nghệ sĩ Bùi Văn Nhân khá tình cờ. Ông tâm sự: Ngày còn là cậu bé 9, 10 tuổi, trong ba tháng nông nhàn, tối tối, luôn có một nghệ nhân chèo làng Khuốc (xã Phong Châu, Đông Hưng), một nhạc công xã Đông Phong (Đông Hưng) dạy nhân dân trong làng hát chèo, diễn chèo. Bà con đi tập rất đông. Tôi cũng thường theo cha đi học. Tình yêu đối với môn nghệ thuật truyền thống của dân tộc bắt đầu từ đó.

Cha là nhạc công đánh đàn tam cho đội chèo của làng, qua quan sát và sự dạy bảo của cha, 16 tuổi, Văn Nhân đã thành thục với đàn  tam và được tin tưởng giao làm nhạc công đội chèo của làng tham gia tập vở “Cô đội trưởng” dự hội thi do tỉnh tổ chức. Trong buổi biểu diễn đó, may mắn đã mỉm cười khi buổi biểu diễn kết thúc được vài ngày, ông được Đoàn Chèo Thái Bình (nay là Nhà hát Chèo) tuyển chọn đi học để trở thành nhạc công chuyên nghiệp.

Là nhạc công đánh đàn tam cho các tiết mục chèo nhưng sự yêu thích, tò mò muốn làm chủ những giai điệu phát ra từ chiếc đàn luôn thôi thúc ông tìm hiểu, tập luyện. Với năng khiếu chơi nhạc, hiểu được nhạc lý, qua quá trình tự học, năm 1975, lãnh đạo Đoàn Chèo đã tin tưởng giao cho Bùi Văn Nhân đánh đàn tam thập lục – một nhạc cụ giữ vai trò quan trọng trong dàn nhạc chèo.

Bên cạnh công việc chính là nhạc công, những người yêu chèo Thái Bình còn biết đến nghệ sĩ Bùi Văn Nhân với vai trò tác giả - người soạn lời cho các làn điệu chèo. Nói về cái duyên đến với nghiệp sáng tác, nghệ sĩ cho biết: Năm 1995, Đoàn chèo xuống xã Bắc Hải (Tiền Hải) biểu diễn, khi xe vừa đến nơi đúng lúc các em học sinh tan trường, cảm xúc trào dâng, tôi viết một mạch xong bài chèo “Thăm lại trường xưa” rồi đưa cho diễn viên trong đoàn tập hát. Bài hát được mọi người khen ngợi, tôi mạnh dạn gửi đến Đài Tiếng nói Việt Nam, không lâu sau đó bài hát được phát trên sóng phát thanh quốc gia. Từ đó, tôi viết nhiều hơn… Việc là nhạc công, thuộc các làn điệu chèo, ca dao, tục ngữ đã bổ sung, hỗ trợ đắc lực cho tôi trong việc sáng tác, soạn lời.

Nghệ sĩ Văn Nhân là tác giả của một số bài chèo nổi tiếng viết về Thái Bình như: “Thái Bình quê lúa hát chèo”, “Quê em điểm hẹn”,  “Hát về Tổ quốc hôm nay”, “Nhịp cầu nối những bờ vui”, “Trước tượng đài liệt sĩ”…  Năm 2012, sau hơn 40 năm là “chiến sĩ thầm lặng” trên mặt trận văn hóa tư tưởng, nghệ sĩ Văn Nhân nghỉ hưu. Mặc dù không còn trực tiếp công tác tại Nhà hát nhưng với suy nghĩ Nhà hát Chèo Thái Bình là ngôi nhà thứ hai của mình, Bùi Văn Nhân vẫn thường xuyên cộng tác. Mỗi khi Nhà hát đặt vấn đề cần những bài hát mới tuyên truyền nhiệm vụ chính trị của địa phương, nghệ sĩ lại nhiệt tình giúp đỡ. Gần đây nhất, trong số những bài chèo mới viết về biển, đảo quê hương, 2/3 tác phẩm do Nhà hát Chèo Thái Bình biểu diễn là do ông viết lời. Là người gắn bó với quê hương, nắm rõ nhiều làn điệu chèo truyền thống, các bài chèo do nghệ sĩ Văn Nhân soạn lời luôn có một màu sắc riêng của chèo Thái Bình, khi biểu diễn luôn nhận được sự tán thưởng của người xem. Tâm huyết với thế hệ trẻ của Nhà hát, ông thường xuyên qua lại, chỉ dạy lớp nghệ sĩ trẻ, trau dồi kỹ năng cho nhạc công chơi đàn tam thập lục...

Cả cuộc đời gắn bó với chèo, lấy hình ảnh con tằm trong thơ Nguyễn Du để nói về mình, trong con người  của Văn Nhân luôn có chữ “tâm” đầy chất nhân văn của người nghệ sĩ nặng lòng với nghệ thuật truyền thống.

Quỳnh Thanh