Anh Đạo là dân vạn chài Mỹ Cơ (Việt Hùng), gia đình có đến 7 - 8 đời nối nhau làm nghề sông nước, quanh năm lênh đênh nay đây mai đó kiếm kế sinh nhai. Năm 1999, anh kết hôn với chị Hương, một cô gái trong làng. Hai vợ chồng cặm cụi mò tôm bắt cá, lúc rảnh thì xin ít ruộng bãi của người dân để trồng ngô bổ sung lương thực cho gia đình nhưng hai đứa con của anh chị vẫn bữa đói, bữa no. Mấy năm trước, vợ chồng anh chị mạnh dạn mượn, thuê lại 2 mẫu đất bãi của bà con thôn Phú Chử bỏ hoang để trồng chuối tiêu. Không may, mấy năm nay nhiều bão gió, cây chuối dập nát, hiệu quả kém, anh chị đã nghèo càng thêm nghèo. Nhìn vợ và hai cậu con trai đã 10 tuổi, 16 tuổi vẫn phải ở trong túp lều lụp xụp giữa bãi chuối, anh Đạo xót xa và càng cố gắng. Năm 2015, anh cùng bạn bè khăn gói sang Hưng Yên, Hải Dương tìm hiểu các mô hình sản xuất và nhận thấy sản xuất cây húng quế để chiết xuất tinh dầu cho hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với vùng đất bãi Việt Hùng nên quyết tâm thực hiện.

Được thôn Phú Chử tạo điều kiện cho mượn gian nhà trông coi trạm bơm điện rộng 10m2 làm chỗ ở tạm của gia đình, anh Đạo vận động nông dân cho thuê, tích tụ 5 mẫu đất bãi liền kề trạm bơm để tiện sản xuất. Khó khăn lớn nhất của anh là vốn. Không có tài sản, không một “tấc đất cắm dùi”, anh không thể vay vốn ngân hàng. Rất may, người thân, bạn bè nhiệt tình giúp đỡ, người cho vay nhiều, người cho vay ít, anh chị dồn cả để đầu tư sản xuất 5 mẫu húng quế. Húng quế là cây dược liệu dễ trồng, dễ chăm sóc, tuy nhiên đòi hỏi ruộng trồng thoát nước tốt vì chỉ cần ngập rễ trong nước từ 2 - 3 tiếng là cây đã chết. Do chăm sóc đúng kỹ thuật, húng quế của gia đình anh Đạo phát triển tốt, cho thu hoạch 4 lứa húng quế/năm. Anh Đạo cho hay, trồng được húng quế đã vất vả nhưng chưng cất húng quế để lấy được tinh dầu còn khó khăn hơn. Gia đình anh phải đầu tư hệ thống bếp chưng cất khá cầu kỳ và tốn kém, tuy nhiên mẻ đầu tiên, do chưa có kinh nghiệm nên  chưng cất 5 - 6 tạ húng quế mà gia đình anh vẫn không thu được giọt tinh dầu nào, khiến anh chị đứng ngồi không yên. Nhờ hỗ trợ của bạn bè, gia đình anh Đạo đã khắc phục được khó khăn, ổn định khâu chưng cất với chất lượng tinh dầu bảo đảm. Với 5 mẫu húng quế, qua 4 đợt thu hoạch, chiết xuất, anh Đạo thu được gần 400kg tinh dầu, bán giá 900.000 đồng/kg, gia đình anh có tổng nguồn thu 360 triệu đồng, trong đó trừ chi phí đầu tư còn lãi 150 triệu đồng. Đặc biệt, gia đình anh tạo việc làm thời vụ cho 15 nông dân địa phương với thu nhập 120.000 đồng/ngày công.

Dẫn chúng tôi ra thăm một góc ruộng có cây húng quế thưa thớt và xấu hơn, anh Đạo, chị Hương chia sẻ: Góc ruộng đó bị trũng hơn chỗ khác nên cây bị chết. Năm 2017, anh chị dự định đầu tư quy hoạch, cải tạo lại ruộng bãi để nâng cao năng suất húng quế thô và cải tiến công nghệ chiết xuất nhằm nâng cao chất lượng tinh dầu, hướng tới có thể xuất khẩu tinh dầu sang thị trường nước ngoài như Hàn Quốc, Nhật Bản. Anh chị mong muốn thôn, xã tạo điều kiện cho thuê lại đất bãi 5% để vợ chồng anh tích tụ ruộng đất, mở rộng diện tích trồng húng quế lên 10 mẫu, đồng thời mong mỏi ngân hàng cho vay vốn để đầu tư sản xuất.

Quỳnh Lưu