Phó Chủ tịch UBND xã Thái Phương Trần Bá Cao cho biết, cả xã có trên 70% hộ gia đình tham gia làm nghề, với hàng nghìn máy quay sợi, máy đánh ống, máy đánh suốt, máy dệt  và hơn 20 doanh nghiệp chuyên đứng ra thu mua, tiêu thụ sản phẩm cho các hộ sản xuất. Mỗi năm, làng nghề sản xuất gần 300 triệu chiếc khăn, hàng trăm triệu m2 vải các loại, xuất sang các thị trường: EU, Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc…; giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động trong và ngoài xã, với thu nhập từ 1,5 - 3 triệu đồng/người/tháng.

Tuy nhiên, cùng với sự hưng thịnh của làng nghề, người dân Thái Phương cũng phải đối mặt với nạn ô nhiễm môi trường. Theo chân Tổ giám sát của huyện Hưng Hà thâm nhập vào dây chuyền giặt, tẩy, nhuộm của Xí nghiệp Dệt may Nam Thành và Công ty TNHH CBA, chúng tôi mới thấy được mức độ ô nhiễm từ nghề này. Mặc dù đã xây dựng hệ thống xử lý chất thải nhưng nước thải đầu ra của các doanh nghiệp này đều không bảo đảm quy chuẩn về nước thải công nghiệp. Mùi hôi thối bốc lên nồng nặc khi bước vào khu xử lý nước thải. Trung bình, mỗi doanh nghiệp tẩy, nhuộm từ 4-5 tấn vải/ngày; xả lượng lớn nước ra môi trường, làm ô nhiễm nguồn nước tại các con sông, mương quanh khu vực.

Vì vậy, trên 3,65 ha ruộng của 56 hộ gia đình gần các nhà máy đã bị bỏ hoang từ nhiều năm nay, 10 ha cấy lúa năng suất kém do ảnh hưởng bởi nước thải từ cụm công nghiệp. Chị Nguyễn Thị Hạnh, thôn Phương La 2 bức xúc: “Là nông dân, chúng tôi chỉ biết bám ruộng, bám đồng nhưng từ khi có cụm công nghiệp, nước thải của các doanh nghiệp tẩy, nhuộm làm ô nhiễm nguồn nước. Cây lúa thời kỳ con gái rất tốt nhưng đến khi vào mẩy thì xẹp lép, năng suất chỉ đạt khoảng 1 tạ/sào, có vụ chỉ được vài chục kilôgam. Người dân ai cũng bức xúc, rất mong chính quyền các cấp ngăn chặn triệt để tình trạng xả nước thải ô nhiễm của các doanh nghiệp ra đồng ruộng, có như vậy người dân chúng tôi mới yên tâm sản xuất”.

Ông Trần Văn Toán, Trưởng thôn Phương La 2 cho biết: Từ nhiều năm nay, 2 doanh nghiệp này đều xả nước thải ra sông Đồng Buộm, con sông phục vụ tưới tiêu cho hàng trăm ha lúa của địa phương. Vào mùa khô, lòng sông cạn, nước bốc mùi hắc khó chịu, những hôm trời mưa, nước thải dệt nhuộm chảy tràn xuống ruộng canh tác khiến lúa bị “lốp”, nhiều lá, ít hạt. Đặc biệt người dân làm đồng gặp phải thứ nước thải dệt nhuộm tràn ra gây mẩn ngứa chân tay. Chúng tôi đã nhiều lần làm đơn kiến nghị tới các cấp có thẩm quyền nhưng các doanh nghiệp này chỉ bị phạt rồi đâu lại vào đấy. Đề nghị UBND tỉnh có biện pháp xử lý triệt để”.

Từ năm 2007 đến nay, UBND tỉnh đã nhiều lần ra quyết định tạm đình chỉ hoạt động nấu, giặt, tẩy, nhuộm phát sinh nước thải gây ô nhiễm môi trường; xử phạt vi phạm hành chính về hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật cho phép ra môi trường đối với 2 doanh nghiệp này nhưng các doanh nghiệp vẫn ngang nhiên xả nước thải chưa đạt chuẩn ra môi trường, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, sức khỏe của người dân.

Mới đây nhất, ngày 8/7/2013 qua kết quả kiểm tra, lấy mẫu nước thải của Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) về hàm lượng chất rắn lửng, sulfua, oxy hóa, COD… các thông số đều vượt quá tiêu chuẩn Việt Nam. Xí nghiệp Dệt may Nam Thành xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải trên 10 lần, với lượng nước thải từ 50m3/ngày đến dưới 500 m3/ngày; Công ty TNHH CBA vượt  khung từ 5 lần đến dưới 10 lần, với lượng nước thải từ 50m3/ngày đến dưới 500 m3/ngày.

Ngày 9/9/2013, UBND tỉnh đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với cả 2 doanh nghiệp này về  hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật cho phép ra môi trường; trong đó mức phạt của Xí nghiệp Dệt may Nam Thành là 80 triệu đồng, Công ty TNHH CBA 40 triệu đồng. Đình chỉ hành vi xả thải vượt quy chuẩn cho phép ra môi trường, yêu cầu các doanh nghiệp đầu tư, cải tạo, nâng cấp hệ thống thu gom, xử lý nước thải bảo đảm chất lượng nước thải sau khi xử lý thải ra môi trường đạt quy chuẩn Việt Nam, cột A, giá trị C; lắp đặt đồng hồ đo lưu lượng nước thải trước và sau khi xử lý; xây dựng đường ống thoát nước thải riêng từ ao kiểm chứng ra sông Tân Việt, không để rò rỉ, thẩm thấu nước thải ra môi trường xung quanh.

Tuy nhiên, đến ngày 10/10 hệ thống xử lý nước thải của các doanh nghiệp này vẫn đang hoạt động bình thường. Qua quan sát, cả 2 doanh nghiệp đều chưa xây dựng đường ống thoát nước thải riêng từ ao kiểm chứng ra sông Tân Việt; chưa tháo dỡ hệ thống đường ống, cống ngầm, máy bơm… được sử dụng để xả nước thải ra môi trường xung quanh. Việc xả thải chỉ loanh quanh trong diện tích của mình và để thẩm thấu ra khu vực xung quanh. Công ty TNHH CBA vẫn chưa lắp đặt đồng hồ đo lưu lượng nước thải trước và sau khi xử lý đạt quy chuẩn quy định thải ra môi trường.

Cũng theo ông Trần Bá Cao, việc tẩy nhuộm vải chỉ làm giàu cho chủ cơ sở sản xuất và không nhiều người dân được hưởng lợi. 2 doanh nghiệp này chỉ tạo việc làm cho trên 30 lao động, với thu nhập 3 - 4 triệu đồng/người/tháng. So với những rủi ro về sức khỏe và môi trường, lợi ích kinh tế chẳng đáng là bao. Ông Đinh Công Ba, Giám đốc Công ty TNHH CBA cho biết: “Nếu muốn nước thải sau xử lý đạt chuẩn, trung bình mỗi ngày doanh nghiệp chi phí trên 2 triệu đồng”.

Như vậy, mỗi tháng doanh nghiệp phải bỏ ra trên 60 triệu đồng cho hoạt động này, trong khi việc xử phạt chỉ với 40 triệu đồng/năm. Đây chính là cách mà nhiều doanh nghiệp đang “lách” để giảm chi phí sản xuất. Bởi, nếu doanh nghiệp vận hành đúng quy trình xử lý nước thải bảo đảm tiêu chuẩn Việt Nam thì họ sẽ phải bù lỗ không nhỏ cho hoạt động nấu, giặt, tẩy, nhuộm, do không phải  doanh nghiệp, cơ sở nào cũng đầu tư hệ thống vận hành, xử lý nước thải nên khó cạnh tranh được với các mặt hàng cùng chủng loại.

Kể từ ngày 3/10 đến nay, Tổ giám sát thi hành quyết định của UBND tỉnh xử phạt hành chính về  hành vi vi phạm xả nước thải vượt  quy chuẩn kỹ thuật cho phép ra môi trường đối với 2 doanh nghiệp, gồm 18 người  được chia làm 2 tổ đã thực hiện giám sát đều đặn hàng ngày. Tuy nhiên,  theo ông Phạm Thành Nhơn, Trưởng phòng TN&MT Hưng Hà: Để xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường ở Thái Phương xem ra việc giải bài toán giữa lợi ích kinh tế và vấn đề ô nhiễm môi trường không thể chỉ đơn giản ở hình thức xử phạt hành chính, cưỡng chế, giám sát mà cần sớm thực hiện việc mở rộng cụm công nghiệp, di dời các cơ sở trong khu dân cư ra cụm công nghiệp, đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung.

Minh Nguyệt