Lợi ích của ASEAN khi tham gia giải quyết tranh chấp ở Biển Ðông

Trong số các nước, các bên có yêu sách chủ quyền ở Biển Ðông, bốn nước thành viên ASEAN là Việt Namon>, Phi-lip-pin, Ma-lai-xi-a và Bru-nây có tranh chấp trực tiếp tại vùng biển này. Các nước khác, như In-đô-nê-xi-a, Xin-ga-po, Thái Lan và Cam-pu-chia là những nước nằm ven bờ Biển Ðông, đều chia sẻ lợi ích chiến lược to lớn, cả về kinh tế, tự do thương mại, an ninh, quốc phòng. Tuy Mi-an-ma không nằm trên bờ Biển Ðông, nhưng Biển Ðông là con đường thông thương hàng hải thuận lợi nhất cho nước này trong phát triển quan hệ với các nước ven bờ Thái Bình Dương. Khi tuyến hành lang kinh tế Ðông - Tây thuộc tổ chức Hợp tác tiểu vùng sông Mê Công mở rộng trở nên thuận tiện, lợi ích của Mi-an-ma sẽ được nhân lên nhiều lần. Là quốc gia không có bờ biển nhưng Lào cũng có những lợi ích lớn trong sử dụng lợi thế chiến lược của Biển Ðông.

Do vậy, một khi tranh chấp trên Biển Ðông leo thang sẽ không chỉ đe dọa lợi ích quốc gia - dân tộc của các nước ASEAN ven bờ, mà còn làm xấu đi môi trường hợp tác và phát triển của toàn khối, nhất là quan hệ của ASEAN và các nước thành viên với các đối tác bên ngoài. Các nước Ðông Nam Á, nhất là các nước có yêu sách chủ quyền, dù muốn hay không, đều phải dành ngân sách nhiều hơn cho chi phí quốc phòng. Ðiều đó không chỉ làm tổn hại đến môi trường đầu tư ổn định phát triển kinh tế, mà còn làm tăng mối nghi kỵ và lo ngại về an ninh của khu vực.

Một vấn đề khác không kém phần quan trọng là ASEAN đang nỗ lực hiện thực hóa Cộng đồng ASEAN với ba trụ cột, trong đó có Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN (APSC), vào cuối năm 2015. Những nội dung và phương thức xây dựng APSC, như “xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử” và hợp tác, tìm kiếm, thiết lập các định chế để “ngăn ngừa xung đột” trong ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài được xác định rõ trong Kế hoạch hành động năm 2004 và trong Kế hoạch tổng thể APSC năm 2009. Như vậy việc tham gia giải quyết mâu thuẫn, tạo lập các cơ chế để củng cố lòng tin, ngăn ngừa xung đột ở Biển Ðông vừa là trách nhiệm, vừa là quyền lợi của ASEAN.

Hơn nữa, việc tham gia ngăn ngừa xung đột ở Biển Ðông còn giúp ASEAN duy trì và củng cố vai trò trung tâm, động lực thúc đẩy, kết nối, kiến tạo các cơ chế hợp tác đa phương ở Châu Á - Thái Bình Dương nhất là vai trò của ASEAN trong Diễn đàn An ninh khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Cấp cao Ðông Á (EAS) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+). Ðiều đó làm tăng sức đề kháng của ASEAN và mỗi nước thành viên trước sức ép gia tăng về địa - chính trị do cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn trong khu vực, đồng thời làm tăng sức hấp dẫn và tính hiệu quả của ASEAN và các nước thành viên trong mở rộng hợp tác với các đối tác bên ngoài, đưa vị thế của ASEAN lên tầm cao mới, củng cố vị thế của ASEAN như một nhân tố không thể thiếu trong kiến tạo môi trường hòa bình, cũng như các cơ chế hợp tác đa phương đã và đang hình thành ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Như vậy, việc ASEAN tham gia giải quyết mâu thuẫn, ngăn ngừa xung đột ở Biển Ðông sẽ đạt được ba mục đích: 1 - Góp phần hiện thực hóa Cộng đồng ASEAN; 2 - Hạn chế ASEAN và các nước thành viên rơi vào vòng xoáy cạnh tranh địa - chính trị của các nước lớn, duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực mới đang hình thành; 3 - Góp phần giảm thiểu thế độc quyền chiến lược của một số nước lớn ở khu vực, gia tăng sự hợp tác, chia sẻ lợi ích giữa họ và giữa họ với các nước ASEAN. Kết quả đó đã và sẽ góp phần củng cố môi trường hợp tác và an ninh khu vực, trong đó chủ quyền quốc gia - dân tộc của các thành viên ASEAN sẽ được bảo đảm và tôn trọng. Như vậy, có thể nói, việc ASEAN tham gia giải quyết mâu thuẫn, ngăn ngừa xung đột ở Biển Ðông vừa là trách nhiệm, vừa là lợi ích chiến lược của tổ chức này. Ðây cũng là một trong những phép thử đối với hiện thực hóa Cộng đồng ASEAN, trong đó có APSC.

 (Còn nữa )