Lâu nay, nông thôn vẫn được đánh giá có môi trường sống trong lành hơn ở khu vực đô thị. Khi kinh tế phát triển, đời sống của người dân được cải thiện cũng đồng nghĩa với nhiều vấn đề xã hội phát sinh, đặc biệt là tình trạng xả rác thải sinh hoạt ngày một nhiều. Điều này khiến không ít bãi rác khu vực nông thôn rơi vào tình trạng "báo động đỏ" và không ít nơi chấp nhận "sống chung với rác".

Các địa phương tích cực vào cuộc

Những năm qua, công tác bảo vệ môi trường (BVMT) luôn được tỉnh quan tâm thực hiện. Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã ban hành nhiều chỉ thị, văn bản chỉ đạo các cấp, các ngành, địa phương thực hiện tốt công tác BVMT. Sự nhất quán trong chủ trương thực hiện đã góp phần đưa công tác này đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Sở Tài nguyên và Môi trường đã tăng cường phối hợp với các ngành, địa phương, đơn vị trên địa bàn tỉnh trong việc đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về BVMT đến cán bộ, đảng viên và nhân dân. Hàng năm, nhân kỷ niệm Tuần lễ quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, ngày Môi trường thế giới, Chiến dịch làm cho thế giới sạch hơn, ngày Đa dạng sinh học, ngày Đất ngập nước… Sở phối hợp với các ngành, đoàn thể tổ chức các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về môi trường bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú như: tổ chức tập huấn, mít tinh, tuyên truyền cổ động, các cuộc thi tìm hiểu về BVMT; xây dựng mô hình tự quản trong cộng đồng dân cư… thu hút đông đảo cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên, học sinh, sinh viên và nhân dân tham gia. Theo ông Trần Ngọc Tuấn, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường, nhờ làm tốt công tác tuyên truyền mà việc phòng ngừa và hạn chế các tác động xấu đối với môi trường trên địa bàn tỉnh đã có những chuyển biến rõ nét. Trong quy hoạch nông thôn mới, Thái Bình đã đưa tiêu chí về BVMT thành một chỉ tiêu quan trọng để xác định xã đạt nông thôn mới. Các huyện, thành phố triển khai xây dựng, duy trì phong trào toàn dân BVMT thông qua MTTQ; nhiều thôn xóm thực hiện các hương ước, quy định, cam kết BVMT; xây dựng các công trình cung cấp nước sạch cho các hộ dân nông thôn. Theo kết quả điều tra, khảo sát của Sở Tài nguyên và Môi trường thì lượng rác thải sinh hoạt trung bình mỗi xã từ 1,5 - 1,8 tấn/ngày. Loại chất thải này có tỷ lệ chất hữu cơ khá cao, chủ yếu là từ thực phẩm thải, chất thải vườn và phần lớn đều là chất hữu cơ dễ phân hủy. Công tác thu gom rác thải sinh hoạt hiện còn rất thô sơ bằng các xe cải tiến, tần suất thu gom thưa, từ 1 - 2 lần/tuần và rác chưa được thu gom triệt để, với 80% được thu gom về khu xử lý, 20% còn lại đổ ra các khu vực đất trống, mương máng, bờ đê... Kinh phí hoạt động chủ yếu lấy từ nguồn sự nghiệp môi trường và từ nguồn thu phí vệ sinh của các tổ chức, đơn vị, hộ gia đình và cá nhân phát sinh rác thải. Định mức ngân sách tỉnh hỗ trợ thu gom rác thải sinh hoạt tại các xã, phường, thị trấn là 10.000 đồng/người/năm, hỗ trợ xử lý rác thải bằng công nghệ lò đốt tại các xã, thị trấn là 15.000 đồng/người/năm. Tuy nhiên, tỷ lệ người dân đóng phí còn thấp (trung bình khoảng 50 - 70%), xã không có nguồn kinh phí hỗ trợ nên kinh phí trả cho công nhân thu gom rác thải tại các xã là rất thấp, chưa tương xứng (trung bình khoảng 1,5 - 2 triệu đồng/tháng/người) và chưa có các chế độ đi kèm nên các công nhân không gắn bó với công việc, hay bỏ việc giữa chừng, khó tìm người thay thế, do đó công tác thu gom rác thải thường xuyên bị gián đoạn.

Nhưng rác vẫn tràn ngập

Dạo quanh một số vùng nông thôn dễ dàng bắt gặp những bãi rác thải sinh hoạt ven các cánh đồng, ngập các con đường làng, đường liên xã. Trên những con đường dẫn ra cánh đồng làng với bao nhiêu là túi nilon, chai lọ đựng thuốc bảo vệ thực vật… Ngay cả ven đường quốc lộ, đường liên huyện, những bãi rác thải tự phát nằm chình ình, chồng chất lên nhau, không chỉ làm mất mỹ quan mà còn tiềm ẩn nguy cơ độc hại, gây ô nhiễm môi trường. Ai cũng chỉ quan tâm đến việc làm sạch trong nhà còn ngoài đường là việc của "xã hội". Tại nhiều địa phương, tình trạng ô nhiễm môi trường từ rác thải sinh hoạt đã trở thành vấn nạn, gây bức xúc trong nhân dân. Nguyên nhân chủ yếu do không có quỹ đất để quy hoạch bãi rác, không có kinh phí đầu tư khu xử lý rác thải theo quy định, bãi rác không đạt quy định về khoảng cách nằm cạnh khu dân cư... Mặc dù, các xã, thị trấn đều phát động và triển khai các hoạt động nhằm nâng cao chất lượng môi trường như duy trì phong trào "Ngày chủ nhật xanh", "5 không, 3 sạch", phát động mô hình "Thôn không rác", "Đoạn đường văn minh đô thị"... nhưng "bài toán" về môi trường đến nay vẫn còn rất nan giải, nhất là thực trạng vứt rác bừa bãi ở các khu vực giáp ranh. Tình trạng lén lút thải rác bừa bãi nơi công cộng, ven đường, ven sông diễn ra khá phổ biến và khó xử lý. Trên quốc lộ 10, địa phận các xã: Đông Xuân, Đông Động (Đông Hưng), Đông Mỹ (thành phố Thái Bình), đường 39 từ thị trấn Đông Hưng đi Hưng Hà, một số xã ven đê sông Hồng (Vũ Thư), đê sông Trà Lý địa phận huyện Vũ Thư, Đông Hưng, xã Đông Trung (Tiền Hải)… mọc lên nhiều bãi rác tự phát. Bà Phạm Thị Hòa, xã Đông Quý nhà ở gần bãi rác xã Đông Trung bức xúc: Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị tới các cấp di chuyển điểm tập kết rác thải xã Đông Trung đi nơi khác, vì gần khu dân cư xã Đông Quý nhưng chưa được cấp có thẩm quyền giải quyết, không biết người dân ở đây phải chịu cảnh ô nhiễm đến khi nào.

Với tâm lý đất đó là đất "chùa" không thuộc xã nào quản lý lại nằm ngay trên đường giao thông thuận lợi để xả rác nên người dân các xã đã phủ đầy rác, ảnh hưởng đến giao thông và lấp đi cả một khúc sông rộng lớn khiến dòng nước đen ngòm, đủ thứ mùi ô nhiễm. Biết việc xả rác thải như vậy ảnh hưởng đến môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống của chính mình nhưng vì chưa có cách xử lý nào phù hợp nên nhiều người vẫn "nhắm mắt làm ngơ", đến khi môi trường bị ô nhiễm thì cũng chỉ biết than phiền, đây thực sự là điều đáng báo động cho vấn đề bảo vệ môi trường hiện nay.

(còn nữa)
Minh Nguyệt - Thu Hiền