Lúc chúng tôi đến, bà niềm nở tiếp đón là vậy, nhưng khi nhắc lại những kỷ niệm về người chồng cho chúng tôi nghe, nước mắt bà cứ lăn dài trên khuôn mặt ẩn chứa bao gian truân, vất vả của một người gánh trên vai trọng trách lớn lao: vừa làm mẹ, vừa làm bố của con, vừa làm bà, vừa làm ông của các cháu suốt bao năm qua. Nỗi đau quặn thắt mấy mươi năm bà Mít phải nuốt ngược vào trong nay trào ra nức nở, khiến câu chuyện bị ngắt quãng liên tục. Hai mươi tuổi - cái tuổi đẹp nhất của đời người, chị Mít về làm dâu nhà người. Hai mươi tuổi chị sinh con trai và cũng hai mươi tuổi chồng hy sinh ngoài chiến trận, chị thành góa bụa. Chỉ trong vòng một năm, cuộc đời chị xảy ra nhiều biến cố, niềm vui, nỗi buồn, mất mát đan xen. Về nhà chồng hơn 1 tháng, thì anh Mùi lên đường vào Namon> chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, sinh con mới đầy tháng thì nghe tin chồng hy sinh trong chiến dịch Tết Mậu Thân 1968. Người đàn bà mới 20 xuân sanh bế đứa con trai còn đỏ hỏn trên tay, run run đón tờ giấy báo tử của chồng ngất lịm đi. Bà Mít nghẹn ngào: Từ lúc ra đi, anh Mùi chưa một lần về thăm gia đình; gần một năm trời chỉ viết thư về hai, ba lần; lần gần nhất thư anh viết vội có vài dòng hỏi thăm sức khỏe của bố và hỏi vợ sắp đẻ chưa? Không ngờ đó là bức thư cuối cùng. Thương chồng bao nhiêu, chị thương con bấy nhiêu, bởi bố chưa một lần được thấy mặt con, con chưa một lần được bố vỗ về. Mất chồng, mất đi chỗ dựa tinh thần vững chắc, bà vô cùng đau buồn, vật vã, suy sụp, tưởng không thể gượng dậy nổi, nhưng nghĩ tới con, bà nén lòng, gắng gượng vượt qua nỗi đau, tiếp tục tham gia lao động sản xuất, chăm sóc bố chồng (70 tuổi) và nuôi con ăn học nên người.

Nhà neo người nên mẹ ra đồng cấy hái thì con nhỏ cũng phải theo mẹ ra đồng; mẹ dưới ruộng, con chơi quanh bờ. Khi nhà trẻ của xã xây dựng, bà được cử đi học và về làm cô bảo mẫu, con đi học cùng mẹ. Được một thời gian, bà chuyển công tác sang Hợp tác xã mua bán, phải thường xuyên đi các nơi lấy hàng. Gái một con trông mòn con mắt, mà bà hồi đó xinh đẹp nhất làng, lại góa chồng, không ít người dòm ngó, xin cưới, bà đều kiên quyết từ chối để trọn đời thờ chồng, nuôi con nên phải chịu nhiều tai tiếng, thiệt thòi. Ban ngày bà luôn tay, luôn chân cho công việc kéo nỗi buồn qua đi, đêm về ôm con, nước mắt chảy ướt gối chăn. Dường như các con, các cháu hiểu nỗi đau, sự hy sinh, mất mát của mẹ, của bà nên rất ngoan ngoãn, hiếu thuận, chịu khó làm ăn. Con trai bà hiện đang là trưởng đài truyền thanh xã Tân Phong. Anh có hai con, cháu trai lớn đã lập gia đình là chủ viện ảnh cưới gần nhà, cháu trai thứ hai đang chuẩn bị đi xuất khẩu lao động tại Nhật Bản. Con cháu đề huề, nhà cửa khang trang, kinh tế ổn định, song bà Mít vẫn không chịu ngơi nghỉ, vẫn hàng ngày 3 lần đèo rau ra chợ bán, ra đồng cấy hái, chăm sóc đàn lợn, đàn gà giúp con dâu. Tích cực tham gia công tác xã hội, trên cương vị tổ trưởng tổ thân nhân liệt sĩ, bà kêu gọi 25 gia đình thân nhân liệt sĩ đóng góp quỹ, được bao nhiêu gửi ngân hàng, lấy lãi dùng vào việc thăm hỏi lúc ốm đau, phúng viếng, tiễn đưa khi chẳng may có người qua đời, động viên các gia đình vượt khó khăn, tích cực lao động sản xuất, chấp hành nghiêm chủ trương, chính sách, pháp luật  của Đảng, Nhà nước, quy định của địa phương, gương mẫu về mọi mặt để xứng đáng với người thân của mình đã hy sinh xương máu bảo vệ Tổ quốc. Là Chi hội trưởng phụ nữ thôn Ô Mễ 4, bà kêu gọi chị em mở rộng vụ đông, đưa lúa ngắn ngày vào sản xuất, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh theo đúng kỹ thuật, đúng thời gian cho phép mới được thu hoạch, đảm bảo sức khỏe cho mình và cộng đồng khi dùng sản phẩm. Ở cương vị nào bà cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được mọi người tin yêu, kính trọng.

Nghị lực phi thường đã giúp bà Mít vượt qua mất mát riêng tư để làm tròn tâm nguyện với chồng. Ở cái tuổi 67, từng ngày được chứng kiến con cháu lớn khôn, ngoan ngoãn là bà mãn nguyện. Để tri ân, báo đáp công lao của liệt sĩ Nguyễn Văn Mùi, sự hy sinh vì chồng, vì con của bà Mít, vào dịp 27/7, bà Mít và hơn 60 gia đình người có công trong toàn tỉnh sẽ được UBND tỉnh tặng bằng khen.

                                           Đỗ Hiền