Giữa nghĩa trang liệt sĩ hoành tráng, chứng kiến nghĩa tình từ quê hương Thái Bình qua cảm giác choáng ngợp trước uy linh, qua cái bất thần trước rộng lớn; lắng đọng những xúc cảm khi thành kính trước đài tưởng niệm và đầy ắp xúc cảm từ mỗi nén tâm hương. Một chuyến đi ý nghĩa, đầy ắp kỷ niệm, đầy ắp nghĩa tình!

ĐẦY ẮP KỶ NIỆM

Là phóng viên Báo Thái Bình, lần đầu tiên được cùng đoàn đại biểu các đồng chí lãnh đạo tỉnh về đất thiêng Quảng Trị, thăm viếng nghĩa trang liệt sĩ quốc gia, tưởng nhớ công ơn các anh hùng đã anh dũng hy sinh, quên mình vì độc lập tự do của Tổ quốc nhân dịp kỷ niệm 65 năm ngày thương binh liệt sĩ 27-7, cảm giác hồi hộp theo tôi suốt chặng đường. Cũng là vô tình, tôi được ngồi chung xe, được chia sẻ cảm giác ấy với các đồng chí đại diện lãnh đạo Uỷ ban MTTQ, Hội CCB, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên... những người chất chứa tâm trạng và hào hứng qua chia sẻ các câu chuyện của mình. Không chỉ trên đường đi, cả trong lúc nghỉ uống nước và cả trong bữa cơm trưa, ai cũng hứng thú nghe, hứng thú kể không chán. Càng vào sâu dải đất miền Trung, càng gần Quảng Trị, những câu chuyện sống động được kể dường như càng thêm hấp dẫn, đặc biệt là những kỷ niệm của người cựu chiến binh ùa về đầy ắp; những chuyện đi tìm mộ liệt sĩ đầy huyền bí linh thiêng mà mọi người từng được chứng kiến, được biết, được nghe.

Xe lao vun vút giữa cái gió Lào và nắng gắt, ngồi trong xe mát nhưng ai cũng thấm cái khắc nghiệt của thời tiết miền Trung. Ngược chiều xe chạy, cứ cách một đoạn, chúng tôi lại thấy một xe căng biển “Xe chở hài cốt liệt sĩ”. CCB Nguyễn Thanh Ngân bùi ngùi: “Vậy là có một đồng đội được về với đất mẹ”. Và anh kể, đồng đội của anh nhiều người ngã xuống, nơi chôn cất giữa rừng sâu dấu tích không còn, có những phần mộ đồng đội bị bom giặc cày xới... Ngày ấy, nhiều người đã hứa khi chôn cất đồng đội: “Hòa bình lập lại sẽ tìm đưa bạn về quê hương”, song nhiều khi không thể thực hiện. Các cựu binh Trung đoàn 27, Sư 320, vừa qua đã có việc làm ý nghĩa, không thể đưa đồng đội về quê hương các anh đã “đưa quê hương vào cho đồng đội”. Những nắm đất, hạt gạo, hạt muối, nước thiêng đặc trưng của quê lúa Thái Bình được các anh mang vào chiến trường xưa, để các anh hùng liệt sĩ ấm lòng khi trong lòng đất mẹ Quảng Trị vẫn được gần gũi quê hương.

Ai cũng hiểu tâm trạng của anh thương binh 3/4 - CCB Nguyễn Thanh Ngân, bởi anh đang trở về nơi anh từng chiến đấu suốt 7 năm (từ 1968 đến 1974) - một thời gian khó nhưng vinh quang - nơi anh từng tham gia nhiều chiến dịch, trong đó có chiến dịch Lam Sơn 719 (Đường 9 – Nam Lào), chiến dịch giải phóng Quảng Trị năm 1972 và nhiều trận đánh lớn nhỏ khác. Nơi có nhiều đồng đội của anh ngã xuống vì nhiệm vụ thiêng liêng. Anh lại bùi ngùi: “Cùng nhập ngũ năm ấy có hai người bạn quê Quỳnh Mỹ của anh đã hy sinh, nay phần mộ vẫn nằm trên đất Quảng Trị, chưa tìm thấy để đưa về”.

Rồi trên đường đi, qua mỗi địa danh dường như kỷ niệm một thời chiến đấu lại ùa về. Anh lại kể về những kỷ niệm vui, buồn khiến không khí cả xe nhiều khi trầm lắng, nhiều khi ồn ã bởi những câu hỏi tò mò, thích thú. Kỷ niệm về những trận đánh ác liệt ở Cửa Việt. Những lần giáp danh giữa cái sống và cái chết khi vượt núi, lặn suối trinh sát dưới làn bom đạn của địch. Rồi kỷ niệm về thử thách ở chiến trường trước ngày anh được kết nạp Đảng 27-12-1972; về hình ảnh đau lòng, nhưng tự hào khi chứng kiến hiện trường trận đánh trước cửa hang Dơi, bên mé bờ sông Đakrông (Lào) ba đồng đội hy sinh khi diệt được tám tên Mỹ cao lớn chỉ bằng dao găm khi đánh giáp lá cà; hình ảnh những anh nuôi khóc dàn dụa nước mắt khi chuẩn bị cơm ngon, canh ngọt chờ đồng đội trở về sau trận đánh, nhưng rồi không có người ăn vì đồng đội thương vong quá nhiều... Nào là năm 1972 sau khi giải phóng Quảng Trị, anh thực hiện nhiệm vụ cùng ba đồng đội ngược ra Tuyên Hóa mua 60 con trâu dong vào Quảng Trị nhằm mục đích chăn nuôi an toàn, không thiếu một con nào…

ĐẦY ẮP NGHĨA TÌNH

Sáng sớm ở khách sạn Đông Trường Sơn, cô nhân viên nói với chúng tôi khi làm thủ tục trả phòng: “Ngày hôm qua còn nắng chang chang, vậy mà nay dự báo thời tiết râm mát cả ngày, đoàn đi viếng nghĩa trang sẽ rất thuận”. Ai cũng nhanh chân ra xe để sớm được đến nghĩa trang thắp nén tâm nhang.

Nghĩa trang Đường 9 là nơi đoàn đến đầu tiên. Đứng trước tượng đài đang thi công, tôi được một đồng chí quản trang quân phục chỉnh tề kể cho biết nhiều thông tin. Nghĩa trang Đường 9 tại phường 4 Thành phố Đông Hà có tổng số 10.500 phần mộ các anh hùng liệt sĩ, 4 cụm lăng mộ tập thể, có 3500 liệt sĩ có tên, còn lại là các phần mộ chưa có tên, trong đó có 334 phần mộ của các liệt sĩ quê Thái Bình... Còn Nghĩa trang quốc gia Trường Sơn tọa lạc trên khu đồi Bến Tắt, cạnh Quốc lộ 15 thuộc địa phận xã Vĩnh Trường, huyện Gio Linh quy tụ 10.334 phần mộ của các liệt sỹ, được chia thành 10 khu vực theo địa phương và một khu dành cho 68 liệt sĩ khuyết danh. Riêng khu vực dành cho các liệt sĩ quê Thái Bình có hơn 700 phần mộ...

Cảm giác không thể quên khi bước chân nhè nhẹ vào không gian rộng lớn của hai nghĩa trang, có lẽ cũng là cảm giác chung của mọi người: một thoáng lặng đi, choáng ngợp trước rộng lớn, uy linh. Ngắm nhìn hàng ngàn ngôi mộ trắng thẳng hàng tăm tắp hướng về phía tượng đài, đồng chí Phó Bí thư Đoàn TNCS Hồ Chí Minh có lẽ chung cảm giác đó với tôi khi nói một câu bỏ lửng: “Cứ tưởng tượng mỗi ngôi mộ là một chú bộ đội, mỗi hàng mộ là một hàng binh đang duyệt đội ngũ thì...”. Nghe đến đó, tôi thoáng thấy lạnh người, bùi ngùi trước những mất mát, hy sinh quá lớn của dân tộc.

Trong không khí linh thiêng nghi ngút khói hương, trước tượng đài tưởng niệm, các đồng chí lãnh đạo Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh thành kính cúi đầu, rồi mỗi người một bó hương tỏa đi khắp nghĩa trang. Ai cũng thận trọng, kính cẩn thắp hương và bùi ngùi trước mỗi cái tên, tuổi còn quá trẻ của các liệt sĩ. Đứng quan sát, tôi để ý thấy cựu chiến binh Nguyễn Thanh Ngân trong quân phục chỉnh tề với nhiều huân huy chương trên ngực, ngay từ khi bước vào nghĩa trang phần mộ các liệt sĩ người Thái Bình đã đi ngó tìm từng bia mộ, tôi biết anh đang tìm cái tên thân quen của bạn mình, đồng đội mình. Cùng với các đồng chí lãnh đạo tỉnh thắp hương lên từng ngôi mộ liệt sĩ, tôi bắt gặp hình ảnh Bí thư Tỉnh uỷ Trần Cẩm Tú không ít lần lặng đi khi đọc những cái tên trên bia mộ, tần ngần giữa những hàng mộ liệt sĩ người Thái Bình trải dài tít tắp, thấy thật cảm động khi nghe anh lên tiếng nhắc anh em trong khi  hướng mắt về phía xa, phía những ngôi mộ còn chưa có người đến thắp: “Anh em, tản ra các vùng xa kia. Nhớ thắp hương tất cả, không để sót mộ liệt sĩ nào không thắp hương nhé!”. Khi các ngôi mộ đã nghi ngút khói hương, mọi người dần về hết thì Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bùi Đình Thịnh vẫn còn lưu luyến trước anh linh liệt sĩ và dường như anh là người ra khỏi nghĩa trang sau cùng…

Nghỉ chân nơi hàng ghế đá bên nghĩa trang, chúng tôi lại quây quần quanh cựu chiến binh Nguyễn Thanh Ngân, tiếp tục nghe anh say sưa kể về những trận đánh, những câu chuyện về đồng đội anh nơi chiến trường chiến đấu năm nào. Không chỉ có thế, trên cả chặng đường về gần 700 km, những câu chuyện vẫn theo suốt chặng đường. Ai cũng háo hức nghe và cảm nhận qua đó sự hy sinh cao cả của các anh hùng liệt sĩ, cảm nhận sự linh thiêng của mảnh đất Quảng Trị anh hùng, nơi có tới 72 nghĩa trang liệt sĩ, 2000 người con quê hương Thái Bình đang yên nghỉ.

Chợt thấy mình thật may mắn được tham gia chuyến đi đầy ý nghĩa này - chuyến đi thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UB MTTQ VN tỉnh và nhân dân Thái Bình đối với công tác đền ơn đáp nghĩa, nhằm thúc đẩy giáo dục truyền thống, tinh thần yêu nước cách mạng cho các tầng lớp cán bộ nhân dân Thái Bình, đặc biệt là thế hệ trẻ như lời đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cao Thị Hải vừa nói trước đài liệt sĩ.

Có lẽ cảm nhận sâu sắc mảnh đất miền Trung nơi cát trắng, nắng chói khắc nghiệt song  linh thiêng, chứng kiến biết bao sự hy sinh anh hùng của các liệt sĩ, phóng viên Thu Hà của Đài PTTH tỉnh đi cùng xe cứ đề nghị lái xe dừng lại để xúc một túi cát miền Trung về làm quà tặng mẹ. Không ai bảo ai, mọi người đều xuống xe, mỗi người xúc một túi cát trắng, để nhớ về một chuyến đi nhiều kỷ niệm nghĩa tình và để nhớ mãi một miền Trung một thời máu lửa, anh hùng, hiện đang ôm ấp, che chở cho hàng ngàn linh hồn các anh hùng liệt sĩ.

            Bài, ảnh: HÀ DUNG