Ngày ấy, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta đang ở giai đoạn khốc liệt nhất. Sau Mậu Thân 68, Mỹ - Ngụy càng điên cuồng lấn đất, lập ấp, dồn dân. Cuộc tổng động viên chuẩn bị cho chiến dịch 72 được khởi động từ năm 1971. Hàng loạt sinh viên, học sinh và giáo viên gác bút nghiên lên đường nhập ngũ. Buổi sáng tháng 5 – 1971, lớp tôi có giờ học văn. Thầy giáo dạy văn đến sớm hơn thường lệ, nét mặt thầy rất vui. Thầy không kiểm tra bài cũ như mọi ngày. Giọng thầy dõng dạc, nhưng pha một chút xúc động. Lũ con gái nháy mắt nhau, tưởng thầy có “tình yêu” nên vui thế. Bài học hôm ấy thầy giảng là bài “Bình ngô đại cáo”. Còn 10 phút nữa mới hết giờ thầy đã kết thúc bài giảng.

Sau khi gấp cuốn giáo án lại, thầy trịnh trọng nói: - Các em! Hôm nay là bài giảng cuối cùng của thầy.
Cả lớp xôn xao tưởng thầy chuyển đi trường khác. Ðể lớp yên lặng, thầy tiếp tục:
- Ngày mai, thầy lên đường nhập ngũ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Các em ở lại cố gắng học giỏi để mai sau đất nước giải phóng, cùng bắt tay dựng xây đất nước to đẹp, đàng hoàng như Di chúc của Bác Hồ để lại.

Tất cả chúng tôi ngồi lặng đi. Lũ con gái táo tợn là thế mà hôm nay cũng ngồi thẫn thờ. Bỗng có tiếng bật khóc. Tiếng trống ra chơi vang lên chẳng đúng lúc chút nào. Các bạn trai ùa lên vây lấy thầy, đứa nắm tay, đứa ôm thầy, không ai nói nên lời. Ngay cả việc biểu lộ tình cảm giữa trò với thầy như vậy cũng là hy hữu. Bạn lớp trưởng, thay mặt lớp chúc thầy lên đường lập công xuất sắc, bình an trở về với trường, với lớp.

Thầy đi rồi, một số bạn trong lớp cũng tình nguyện nhập ngũ. Sau này, tôi cứ vấn vương câu thơ của Nguyễn Sĩ Ðại:
“Thầy nhập ngũ, rồi chúng tôi nhập ngũ
Nét đỏ cuối trời, nét tím quê hương
Tuổi trẻ chúng tôi như đạn xếp lên nòng
Hình Tổ quốc khẩu AK trước ngực”

Một trong số bạn bè chúng tôi nhập ngũ, sau đó được biên chế vào đơn vị của thầy. Qua thư bạn kể cho lớp nghe: Thầy đi bộ đội, sau huấn luyện được cử làm tiểu đội trưởng. Qua một số trận đánh, thầy lập công xuất sắc được cử làm chính trị viên, Bí thư chi bộ. Trong một trận đánh ác liệt, thầy bị thương nặng. Biết mình không sống được, thầy hội ý nhanh với cấp ủy và tuyên bố kết nạp bạn tôi vào Ðảng ngay tại chiến hào. Thầy nói trong đau đớn và nghẹn ngào vì xúc động:
- Thay mặt chi bộ Ðảng, tôi tuyên bố từ giờ phút này, đồng chí Nguyễn Văn H là đảng viên Ðảng Lao động Việt Nam (Ngày ấy Ðảng ta chưa đổi thành Ðảng Cộng sản).
Sau thủ tục ấy, thầy gọi bạn tôi lại giọng đã yếu lắm:
- Thầy giao cho em tập giáo án này về cho nhà trường làm kỷ niệm. Ðó là tất cả tâm huyết của thầy trong cuộc đời làm giáo viên.

Trao xong tập giáo án, thầy trút hơi thở cuối cùng. Giải phóng miền Nam, bạn tôi đem tập giáo án, kỷ vật vô cùng thiêng liêng mà suốt 4 năm chiến đấu và hành quân thần tốc của chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, lúc nào nó cũng được bạn tôi mang bên người đem về tặng lại cho nhà trường và kể cho các thầy, cô về tấm gương chiến đấu dũng cảm của thầy. Trong dịp kỷ niệm ngày thành lập trường cấp III, chúng tôi về dự và được chính anh bạn đồng môn kể cho nghe câu chuyện về thầy giáo dạy văn của lớp tôi. Năm 1982, tôi đã viết lại câu chuyện này gửi cho buổi phát thanh Quân đội (Ðài Tiếng nói Việt Nam) trong mục: “Chuyện kể ở đại đội” phát vào 21 giờ thứ sáu hàng tuần. Câu chuyện phát đi được rất nhiều sinh viên trường Ðại học Sư phạm Việt Bắc yêu cầu phát lại nhiều lần.

Tháng 8 lại về. Tiếng trống khai trường đã sắp bắt đầu vang lên, báo hiệu một năm học mới. Trong âm vang của tiếng trống trường, những kỷ niệm thuở học trò lại trỗi dậy, dù thời gian đã đi qua hơn 40 năm. “Tập giáo án để lại” vẫn luôn là niềm tự hào, sự nhắn gửi của thầy, tiếp sức cho chúng tôi vượt qua thách thức, khó khăn của cuộc sống mưu sinh và trên hành trình công tác lúc nào cũng tâm nguyện: Phải sống xứng đáng với thầy!

Phạm Viết Thanh