Dẫu biết rằng việc gìn giữ và phát triển nghề truyền thống để giải quyết việc làm, nâng cao cuộc sống của người dân là điều đáng quý, nhưng không phải vì thế mà hủy hoại môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe, cũng như lĩnh vực sản xuất khác. Tuy nhiên, điều đáng nói ở đây là các doanh nghiệp, hộ hoạt động nấu, giặt, tẩy, nhuộm cơ bản mới chỉ phát triển kinh tế gia đình mà chưa giải quyết được nhiều vấn đề như thu hút lao động, phát triển nghề.

Hiện Thái Phương có trên 70% số hộ làm nghề dệt, may, với 6/8 thôn được công nhận làng nghề; trong các làng nghề có 8 doanh nghiệp và 3 hộ hoạt động nấu, giặt, tẩy, nhuộm. Ông Trần Bá Cao, Phó Chủ tịch UBND xã Thái Phương cho biết: Bình quân mỗi doanh nghiệp nấu, giặt, tẩy, nhuộm giải quyết việc làm cho khoảng 10 lao động; đối với mỗi hộ tối đa tạo được việc làm cho 3 lao động, thu nhập trung bình từ 4 - 4,5 triệu đồng/người/tháng. Như vậy, các doanh nghiệp, hộ sản xuất chỉ giải quyết được lượng nhỏ lao động, nhưng lại là lực lượng gây ô nhiễm môi trường chính ở Thái Phương. Mặc dù nấu, giặt, tẩy, nhuộm là một trong những khâu để hoàn thiện sản phẩm của làng nghề và thao tác khâu này tại chỗ sẽ giảm chi phí cho sản phẩm, đồng thời đẩy  nhanh được tiến độ theo đơn hàng; nhưng  không nhất thiết người dân phải trả bằng mọi giá về môi trường để các đơn vị này tồn tại nếu chưa xây dựng được hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn.

Hiện tại hệ thống xử lý của 2 doanh nghiệp là Công ty TNHH CBA và Xí nghiệp dệt may Nam Thành đã đi vào hoạt động, song theo kết quả kiểm tra của các đơn vị chức năng thì cả hai hệ thống này đều không đạt tiêu chuẩn về nước thải cho phép. Công ty TNHH CBA đã xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải từ 10 lần trở lên trong trường hợp thải nước thải từ 50 m³/ngày đến dưới 500 m³/ngày… Mặc dù UBND tỉnh đã ra Quyết định số 785/QĐ-UBND ngày 16/4/2012 xử phạt 50 triệu đồng và yêu cầu Công ty TNHH CBA phải sửa chữa, khắc phục hệ thống xử lý nước thải hiện có, song kết quả quan trắc môi trường từ mẫu nước thải, khí thải lấy đột xuất tại Công ty ngày 4/6/2012 cho thấy các thông số độ màu vượt 3 lần, BOD5 vượt 1,4 lần, COD vượt 1,4 lần… chưa đạt quy chuẩn quy định.

Ngày 4/10/2012, chúng tôi đến Công ty TNHH CBA thì việc nấu, giặt, tẩy, nhuộm vẫn đang hoạt động bình thường. Ông Đinh Công Ba, Giám đốc Công ty TNHH CBA cho biết: Công ty đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải từ năm 2010 và đi vào hoạt động từ tháng 10/2011, bình quân một tháng tẩy 70 tấn khăn, có tháng cao điểm tẩy tới 120 tấn; hiện Công ty vẫn chưa lắp đặt đường thoát nước thải từ ao kiểm chứng ra sông Tân Việt… Thực tế cho thấy, Công ty TNHH CBA với diện tích ban đầu được cấp xây dựng là 882 m², sau đó chuyển đổi với một số hộ để mở rộng diện tích lên 4.700 m²; đồng thời hiện vẫn sử dụng theo hình thức quây vùng xung quanh để đổ xỉ than lọc thẩm thấu, quay vòng nước thải và tự thẩm thấu ra môi trường xung quanh.

Đối với Xí nghiệp dệt may Nam Thành, tuy đã xây ao kiểm chứng, đồng thời lắp đặt ống dẫn nước thải ra sông Tân Việt để các ngành chức năng và bà con nông dân giám sát, nhưng kết quả phân tích mẫu nước thải các thông số vẫn vượt quá cao, như độ màu vượt 16,6 lần, BOD5 vượt 3,2 lần, COD vượt 3,2 lần...

Bên cạnh đó, còn không ít doanh nghiệp, hộ gia đình nấu, giặt, tẩy, nhuộm nhỏ lẻ vẫn lén nút hoạt động, không chấp hành theo quyết định của UBND tỉnh. Điển hình, ngày 31/7/2012 Ban giám sát cộng đồng huyện Hưng Hà đã tổ chức kiểm tra, giám sát cho thấy Công ty dệt nhuộm Minh Tâm có 8 máy giặt, 3 máy sấy, 3 máy vắt đang tạm dừng hoạt động, 2 lò hơi trong đó có 1 lò còn nóng (đang ủ), 5 nồi hơi luộc trong đó 1 nồi còn nóng, nguyên liệu khăn mộc còn tồn trong kho 45 tấn, hóa chất các loại còn tồn 5 tấn. Cơ sở hộ gia đình ông Trần Văn Tâm, thôn Phương La 1, tại vị trí xưởng có 1 máy giặt, 1 máy sấy, 1 máy vắt mini đang tạm dừng hoạt động, 1 nồi luộc…

Qua đây cho thấy khi đoàn kiểm tra tới thì các doanh nghiệp, hộ gia đình tạm dừng không nấu, giặt, tẩy, nhuộm, khi các ngành chức năng đi thì họ lại hoạt động trở lại bình thường. Ông Trần Bá Cao cho biết thêm, hiện nay có 8/11  doanh nghiệp, hộ nấu, giặt, tẩy, nhuộm vẫn đang hoạt động gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, các hộ dân ở đây rất bức xúc; trong khi đó các biện pháp đưa ra giải quyết dứt điểm việc này vẫn chưa có, hiện đang chờ các ngành chức năng họp bàn.

Ông Hoàng Văn Ngoạn, Phó Chi cục trưởng Chi cục bảo vệ môi trường - Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết: Mới đây các sở, ngành và UBND huyện Hưng Hà đã họp bàn đưa ra phương án ngừng cung cấp điện đối với các hộ vi phạm, nhưng biện pháp này không khả thi; nguyên nhân do đường điện ở đây là 3 pha, đồng thời chưa tách rời giữa sản xuất và kinh doanh nên có cắt điện thì những hộ nấu, giặt, tẩy, nhuộm vẫn hoạt động được. Vì vậy, Sở Tài nguyên và Môi trường đang phối hợp với các ngành liên quan xây dựng kế hoạch có tính khả thi cao trình UBND tỉnh phê duyệt để xử lý các doanh nghiệp, hộ vi phạm về môi trường ở Phương La được triệt để.

Thiết nghĩ dù có áp dụng biện pháp nào đi chăng nữa nhưng nếu không kiên quyết, dứt điểm thì đâu vẫn vào đó; bởi trên thực tế các đối tượng này đã từng tự ý phá niêm phong cưỡng chế để hoạt động trở lại. Vì vậy, giải pháp tối ưu cho vấn đề này là cần sớm quy hoạch mở rộng cụm công nghiệp làng nghề Phương La; đồng thời triển khai Dự án đầu tư xây dựng công trình hệ thống xử lý nước thải tập trung làng nghề Phương La theo Quyết định số 1298/QĐ/UBND của UBND tỉnh.

Bài, ảnh: Nguyên Bình