Toàn huyện có 44 làng nghề, mỗi năm giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho hàng nghìn lao động, bộ mặt làng quê cũng ngày càng đổi mới. Tuy nhiên, mặt trái của sự phát triển kinh tế chính là vấn đề ô nhiễm môi trường đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sức khỏe của người dân nơi đây. Làng Me, xã Tân Hòa có gần 50% số hộ làm nghề tráng bánh. Trước đây chủ yếu tráng bánh bằng thủ công nhưng vài năm trở lại đây, nghề làm bánh đa ở làng Me đã bớt vất vả hơn do có máy móc đưa vào sản xuất thay thế dần sức lao động. Hiện cả xã có trên 20 hộ đầu tư máy tráng bánh, bình quân mỗi máy tráng được 7- 8 tạ gạo/ngày. Tuy nhiên, do phát triển tự phát không theo quy hoạch nên làng nghề đã nảy sinh vấn nạn ô nhiễm môi trường.

Theo quan sát của chúng tôi, hầu hết các cơ sở sản xuất ở đây đều chưa có hệ thống xử lý nước thải, hoặc có cũng chỉ là “hình thức”. Các hộ xả chất thải trực tiếp ra cống rãnh. Mùa nắng, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc, mùa mưa, nước bẩn theo các con mương tràn vào khu dân cư, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường nước và không khí. Hệ thống thoát nước với các con sông ngày càng bị thu nhỏ do các hộ xung quanh lấn chiếm, lại không được nạo vét thường xuyên nên hiện tượng rác thải ứ đọng rất nhiều. Bên cạnh đó trách nhiệm và ý thức bảo vệ môi trường của người dân cũng chưa thật sự cao. Không chỉ người sản xuất chưa quan tâm đến việc khắc phục ô nhiễm môi trường mà chính quyền địa phương cũng “bó tay” trước vấn nạn này.

Còn tại làng nghề dệt nhuộm Phương La, xã Thái Phương – một trong những làng nghề phát triển nhanh và mạnh của tỉnh, với các sản phẩm khăn dệt, được người tiêu dùng trong nước và thế giới ưa chuộng thì thực trạng ô nhiễm môi trường đã đến mức báo động. Cả xã có trên 90% số hộ gia đình làm nghề dệt nhuộm, với 7 công ty, xí nghiệp dệt nhuộm, 20 tổ sản xuất kinh doanh; trong đó 12 cơ sở tẩy nhuộm xả thải từ 1.000- 1.500 m³/ngày đêm. Theo thống kê, mỗi năm nghề dệt ở Phương La sử dụng gần 10 tấn ôxy già, gần 100 tấn nhớt thủy tinh, hàng chục tấn xà phòng và để có được sản phẩm hoàn chỉnh tiêu thụ trên thị trường, phải trải qua 2 lần nấu tẩy (tẩy sợi và tẩy tấm). Điều đáng nói, tất cả các công đoạn này đều được làm thủ công nên rất độc hại và gây ô nhiễm môi trường. Vào mùa nóng và sau mỗi trận mưa, mùi ô nhiễm bốc lên rất khó chịu. Nguy hại nhất là nguồn nước sinh hoạt ở đây không bảo đảm. Nhiều nhà vài ba lần đào giếng mà vẫn không thể sử dụng được nước vì ô nhiễm mạch ngầm.

Qua kết quả xét nghiệm mới nhất của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh về nước thải, hàm lượng chất rắn lửng, ôxy hóa, sulfua vượt quá tiêu chuẩn Việt Nam cho phép từ 3 - 10 lần. Ô nhiễm môi trường làng nghề đang ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của người dân. Quá trình xử lý các cá nhân, doanh nghiệp gây ô nhiễm môi trường ở đây đã kéo dài nhiều năm mà vẫn chưa có hồi kết. Mặc dù, thời gian qua, UBND tỉnh đã ra quyết định yêu cầu 7 doanh nghiệp, cơ sở tẩy nhuộm gây ô nhiễm môi trường phải dừng ngay hoạt động nhưng qua đợt kiểm tra ngày 29/01/2013 của liên ngành Tài nguyên và Môi trường, Công an, Công Thương, Tư pháp, UBND huyện Hưng Hà thì mới chỉ có 2 cơ sở dừng hoạt động, 2 cơ sở đang tạm dừng hoạt động, còn lại 03 cơ sở (hộ sản xuất của ông Đinh Xuân Đàm, ông Trần Văn Tâm, ông Đỗ Văn Thà) vẫn đang hoạt động nấu, giặt, tẩy, nhuộm; trong đó hộ ông Đỗ Văn Thà chưa thực hiện nộp tiền phạt theo Quyết định số 787/QĐ-UBND ngày 16/4/2012 của UBND tỉnh. Hầu như tất cả các doanh nghiệp và hộ gia đình sản xuất trên địa bàn xã Thái Phương đều đã và đang tìm cách “lách” quyết định.

Ông Phạm Thành Nhơn, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Hưng Hà cho biết, nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường làng nghề là sản xuất theo quy mô hộ gia đình, cơ sở nằm xen kẽ trong khu dân cư, nhiều công đoạn sản xuất thủ công nên rác thải vứt bừa bãi trên diện rộng, không được thu gom ngay. Hệ thống cấp, thoát nước sản xuất và sinh hoạt do các hộ tự xây dựng, không đạt tiêu chuẩn vệ sinh môi trường khiến nguồn nước ô nhiễm trầm trọng. Vì vậy, để xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề, nhất là làng nghề dệt nhuộm Phương La (xã Thái Phương) cần một đề án mở rộng cụm công nghiệp, di chuyển các cơ sở tẩy nhuộm ra khu tập trung và quy hoạch khu xử lý chất thải ngay từ đầu để tránh tình trạng ô nhiễm ngay tại khu dân cư như hiện nay; tiến hành lập dự án xử lý nước thải tập trung, trước mắt xử lý cho cụm công nghiệp, giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề.

Bài, ảnh: Minh Nguyệt