Mặc dù cơ quan chức năng đã tích cực, quyết liệt vào cuộc; tuy nhiên, tình trạng này vẫn kéo dài theo biểu đồ hình sin không chỉ khiến bộ mặt phố xá trở lên nhếch nhác, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng tới trật tự an toàn giao thông.

Bám hè phố mưu sinh đã trở thành chuyện bình thường của những người dân nghèo, những người thôn quê thiếu việc làm, ra phố chọn cho mình một góc không phải mất phí. Bất cứ khoảng “trống” nào cũng được tận dụng triệt để cho đủ loại hình kinh doanh: một gánh rau, một xe thồ hoa quả, một máy ép nước mía, rượu ốc vỉa hè, cắt tóc...  Thậm chí có người còn kéo cả gia đình, bung ra các hè phố; có hộ nuôi được con học đại học nhờ “ông hè phố”.

Các cơ sở kinh doanh mặt đường đua ra mái che, mái vẩy, có nơi chiếm cả vỉa hè để bày bán sản phẩm.Theo phản ánh của người dân, chúng tôi đã có mặt tại ngõ 126, đường Trần Hưng Đạo, phường Đề Thám (đoạn giáp Tỉnh hội Phụ nữ) chứng kiến cảnh lộn xộn trong lưu thông ở đây. Chưa nói đến người đi bộ, dưới lòng đường từng chiếc xe máy, xe đạp phải “lách” mới lưu thông được.

Tìm hiểu thì được biết, hầu hết các hộ kinh doanh đều không có hộ khẩu ở đây, người thì lấn chiếm vỉa hè lòng đường, người thì thuê và họ chung một điểm giống nhau, đó là không có địa điểm kinh doanh và mục đích mưu sinh kiếm sống. Chỉ một đoạn ngõ, có 4 nhóm hộ kinh doanh khác nhau chia thành ca sáng, trưa, chiều, tối với đủ nghề bánh cuốn, bún chả; cơm bụi, cháo trai; trứng vịt lộn, canh cá rô...

Một hộ kinh doanh thuê một đoạn vỉa hè của chủ nhà mặt phố với kích thước 80 cm x 4 m đã khoảng 600 nghìn đồng/tháng. Về mặt quản lý nhà nước, chẳng có đơn vị nào cấp phép, nhưng các hộ vẫn kinh doanh bình thường và người dân thường rỉ tai nhau là đã áp dụng “luật bất thành văn”.

Thực hư thế nào chưa biết, nhưng chúng tôi đã từng “thực mục sở thị” cùng đi với các lực lượng chức năng và ghi nhận sự vất vả, khó khăn trong việc lập lại trật tự giao thông đối với vỉa hè, lòng đường. Tại phường Đề Thám, cả tổ trật tự có 5 người, 3 người được hưởng phụ cấp 250 nghìn đồng/tháng, địa bàn rộng, nhiều hộ kinh doanh, đã thế đối tượng vi phạm lại “phi nội, tắc ngoại”, mỗi khi bị kiểm tra, thu giữ còn giơ “bảo bối” thuộc hạng “cùng đinh” buôn thúng, bán mẹt kiếm tiền cho qua ngày, đoạn tháng để “xin”, khiến lực lượng chức năng cũng khó xử.

Khi đi kiểm tra, tổ trưởng tổ trật tự phường Đề Thám còn phải sử dụng xe máy chạy trước ô tô của đoàn kiểm tra để bắt “quả tang”, bởi nếu không như vậy, người lấn chiếm vỉa hè, lòng đường tạm giải tán, sau đó đâu lại vào đấy. Có trường hợp như Công an phường Kỳ Bá lập biên bản thu giữ tang vật, phương tiện bị đối tượng ỷ thế “ai đó” dọa gọi điện thoại và chống đối lại.

Chúng tôi đã một lần chứng kiến lực lượng chức năng thu giữ bàn bán xổ số tại phường Trần Hưng Đạo, chủ đại lý đưa ra lý do phải nộp khoán cao nên đành phải vậy, chẳng lẽ mang vé số vào nhà để bán.

Phải ghi nhận thời gian qua các lực lượng chức năng đã nỗ lực cho “cuộc chiến” đường thông, hè thoáng. Trong năm 2012, Đội Thanh tra xây dựng và trật tự đô thị (TTXD & TTĐT) Thành phố đã xử lý 146 trường hợp lấn chiếm vỉa hè, lòng đường, đặt biển hiệu quảng cáo và làm nơi sản xuất, kinh doanh sai quy định, thu nộp vào ngân sách Nhà nước 29.460.000 đồng.

Ngoài ra, Đội còn phối hợp cùng UBND các phường, xã xử lý hàng nghìn trường hợp vi phạm hành chính khác. Cùng với Công an Thành phố, tổ quản lý đô thị các phường trung tâm, Đội TTXD&TTĐT Thành phố đã lập lại trật tự đô thị, vệ sinh môi trường ở 10 tuyến phố chính để từ đó nhân rộng ra các tuyến phố khác.

Đối với các điểm nóng như cổng Bệnh viện Đa khoa tỉnh, cổng Trường Cao đẳng Sư phạm, cầu Kiến Xương, phố Đặng Nghiễm, Tổ 1 (Quang Trung)... Đội luôn tăng cường tuần tra, kiểm soát, kiên quyết giải tỏa, xử lý các vi phạm.

Cùng với các lực lượng chức năng, ngoài xử phạt hành chính, Thanh tra giao thông tỉnh tích cực trong tiến hành giải tỏa lấn chiếm hành lang ATGT, kết quả đã tháo dỡ 979 mái che, mái vẩy và 1.929 biển quảng cáo vi phạm; chặt, phát quang 1.728 cây che khuất tầm nhìn; thu dỡ 12 lều, quán trái phép.

Thế nhưng các lực lượng trên chỉ có thể làm nòng cốt, tập trung lực lượng trong các đợt cao điểm, vai trò quyết định vẫn nằm ở trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền địa phương sở tại và ý thức người dân. Làm việc với các phường, xã đều chung một lý do lực lượng mỏng, phần lớn lại kiêm nhiệm và “nể”. Còn người dân than thở “biết rồi, khổ lắm, nói gì thì em cũng phải... kiếm sống”.

Xử lý dứt điểm nạn lấn chiếm hè phố là điều vô cùng khó. Khó bởi thói quen đã “thâm căn cố đế”, khó bởi lý - bởi tình, khó bởi cơ chế quản lý chưa đồng bộ. Cái khó của chấm dứt lấn chiếm vỉa hè, lòng đường còn bắt nguồn từ nhu cầu mưu sinh của người dân sống nơi phố thị, rồi cả nếp sinh hoạt “tiện thể” đã trở thành thói quen khó bỏ. Ham rẻ, nhanh nên nhiều người hay dừng lại mua bán hàng rong ngay trên hè phố và cả dưới lòng đường.

Bảo đảm an toàn giao thông là cần thiết, nhưng cũng cần ổn định đời sống cho người dân. Thiết nghĩ, chính quyền và các đoàn thể xã hội cần có những chính sách hỗ trợ thiết thực và hiệu quả hơn nữa cho những dân nghèo lâu nay vẫn sống dựa vào hè phố.

Ngoài ra, các chương trình hành động nhằm thiết lập trật tự kinh doanh, tạo thông thoáng hè phố, lòng đường cần được triển khai đồng bộ, chú trọng tuyên truyền để chuyển biến nhận thức trong nhân dân.

Có như thế, trật tự giao thông của vỉa hè, lòng đường mới được bảo đảm và cũng không còn sự việc “khó xử” như một cán bộ của lực lượng chức năng tâm sự: “thu giữ đồ, phương tiện của người dân, chúng tôi rất ái ngại, đến khi họ không nhận lại tài sản, để thanh lý, hủy thì thủ tục cũng hết sức rườm rà”.

Bài, ảnh: Phan Lợi