Năm 2011, do ảnh hưởng của thời tiết bất thường nên thời vụ gieo cấy lúa mùa và thu hoạch chậm hơn so với mọi năm khoảng10 ngày; đến ngày 10/9, lúa trỗ được 16 nghìn ha, chỉ bằng 29,1% so với cùng kỳ năm 2010; đến hết tháng 9, lúa trỗ được trên 80 nghìn ha, còn lại khoảng 3000 ha trỗ sang tháng 10, chủ yếu ở Tiền Hải. Như vậy, vụ đông đã không tránh khỏi hệ luỵ về thời gian gieo trồng, trong khi đó thời vụ là yếu tố then chốt quyết định đến năng suất, chất lượng các loại cây trồng, nhất là đậu tương (cây chủ lực ưa ấm).

Trước tình hình này, các huyện, thành phố đã chủ động điều chỉnh kế hoạch sản xuất vụ đông theo hướng giảm diện tích cây đậu tương, tăng cây ưa ấm có khả năng làm bầu và cây ưa lạnh. Với giải pháp này, đòi hỏi các địa phương phải thực hiện gieo trồng hàng nghìn ha cây ưa ấm (trừ đậu tương) trong điều kiện lúa vẫn còn trên đồng ruộng, bằng việc gieo bầu tại nhà, hoặc rẽ lúa đặt bầu để sau khi lúa thu hoạch xong, cây vụ đông đã lên xanh, nhằm bảo đảm về diện tích cũng như lịch thời vụ.

Thực tế đã khẳng định dù lúa mùa năm nay thu hoạch muộn hơn vụ trước 10 ngày, nhưng một số địa phương đã gieo trồng cây vụ đông trên đất hai lúa tương đối nhiều; các giống dưa, bí đặt trong bầu tại gia đình đã lên xanh để chuẩn bị đưa ra ruộng. Tính đến ngày 25/9 đã có 2 huyện Quỳnh Phụ và Vũ Thư thu hoạch được 1.600 ha lúa mùa; diện tích cây vụ đông đã trồng được gần 5 nghìn ha (không tính cây trồng trong bầu chưa đem ra ruộng), cao hơn so với vụ đông năm 2010 là 360 ha. Điều này đã phần nào phản ánh được những kinh nghiệm gieo trồng cây vụ đông của một số huyện tương đối khá, dù bất cứ khó khăn nào nếu có giải pháp đúng, trúng và chỉ đạo quyết liệt tất yếu sẽ vượt qua.

Trước đó, theo kế hoạch sản xuất của các huyện, thành phố, tổng diện tích vụ đông năm nay gieo trồng là 39.652 ha. Tuy nhiên, điều này là không thuyết phục, bởi kế hoạch các năm trước đều trên 40 nghìn ha, do đó các huyện đã điều chỉnh lại, tổng toàn tỉnh phấn đấu gieo trồng là 41.080 ha, tăng hơn 2 nghìn ha so với vụ đông năm 2010 (diện tích thực gieo). Với diện tích này, nhiều ý kiến cho rằng thời vụ gặp khó khăn và tập trung cho công tác dồn điền, đổi thửa nên rất khó thực hiện được như mục tiêu đã giao.

Song, các huyện, thành phố đã nỗ lực tìm giải pháp để bảo đảm diện tích gieo trồng như đã đề ra, bằng cách điều chỉnh cơ cấu cây trồng, giảm cây đậu tương, thay vào là các cây ưa ấm gieo trong bầu và tăng diện tích cây ưa lạnh. Toàn bộ diện tích lúa mùa được các địa phương rà soát, nắm vững thời gian trỗ của lúa để điều chỉnh cơ cấu cây vụ đông, trên cơ sở phát huy thế mạnh và tập quán của từng địa phương.

Các loại cây trồng ưa ấm có lợi thế xen canh gối vụ đã được đưa vào, bằng biện pháp gieo trong bầu từ 10 -15 ngày, với kỹ thuật làm bầu to có đảo phân vi sinh và phân chuồng mục, như ngô lai LVN61, CP-A333, ngô ngọt, bí đá, bí ngô, bí đỏ...Nhóm cây này hoàn toàn bố trí được ở các chân ruộng trỗ quanh trục 10/9; giá trị thu hoạch 1 ha bí xanh, ngô cao gấp 5 – 6 lần đậu tương, nên bà con hoàn toàn yên tâm về những lợi ích mà nó đem lại.

Đối với nhóm cây ưa lạnh sẽ mở rộng diện tích khoai tây, dự kiến khoảng gần 5 nghìn ha, vì cây này có thời vụ gieo trồng khá rộng từ 25/10 đến 10/11, đồng thời quỹ đất nhiều. Tuy nhiên, giống khoai tây và giá giống là vấn đề nan giải đối với các hộ nông dân, nếu không chủ động sớm thì diện tích khó bảo đảm được như dự kiến. Để trồng được gần 5 nghìn ha khoai tây thì toàn tỉnh còn thiếu khoảng 1.500 tấn giống. Hiện nay, ngành nông nghiệp đã liên hệ với các công ty cung ứng giống khoai tây khoảng gần 2 nghìn tấn, đủ cung ứng cho gần 5 nghìn ha, do đó các hộ dân cần chủ động đăng ký sớm, tránh tình trạng thiếu giống xảy ra.

Cùng với các giải pháp về chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tỉnh, huyện, thành phố đã có các cơ chế hỗ trợ nhằm khuyến khích nông dân tăng cường đầu tư cho sản xuất cây vụ đông. UBND tỉnh đã linh hoạt, tạo cơ chế mở cho cho các huyện, thành phố tạm ứng 7,7 tỷ đồng để hỗ trợ bà con gieo trồng cây vụ đông năm 2011. Theo đó, các huyện, thành phố đã tập trung hỗ trợ theo cơ cấu cây trồng đã bố trí, nhất là những cây được bổ sung, điều chỉnh để bảo đảm diện tích, năng suất, giá trị.

Cụ thể, Quỳnh Phụ đã hỗ trợ tiền mua giống bí đỏ, ngô ngọt, sa lát với diện tích 10 ha ở các xã có phong trào làm vụ đông kém; Hưng Hà hỗ trợ tiền mua giống ngô nếp, bí xanh, bí ngô với kinh phí trị giá gần 1,6 tỷ đồng; Đông Hưng hỗ trợ 100% tiền giá giống bí xanh, bí ngô Nhật cho các xã có diện tích trồng trên 5 ha, tổng kinh phí 800 triệu đồng; Thái Thuỵ hỗ trợ 100% tiền hạt giống sa lát, 100% giống khoai tây, đậu tương, bí đao để trồng trên 5 mô hình (100 ha)...

Trong những ngày cuối tháng 9, nông dân trong toàn tỉnh dồn sức cho việc phòng trừ sâu đục thân và rầy nâu, đồng thời chạy đua với thời gian để gieo trồng cây vụ đông ưa ấm, những thách thức này phải vượt qua để cho sản xuất trồng trọt cả năm giành thắng lợi trọn vẹn. Do đó, trong thời gian này, các địa phương cần tập trung chỉ đạo nông dân thu hoạch nhanh diện tích trà lúa sớm, gặt đến đâu làm đất trồng cây vụ đông đến đó; đồng thời hướng dẫn bà con làm đất tối thiểu để gieo đậu tương phủ kín khắp diện tích, kết thúc trước ngày 10/10. Ngoài ra, các loại cây gieo trong bầu khẩn trương đặt ra ruộng  và những diện tích đã đặt ra trước đó cần tập trung chăm sóc, bảo vệ khỏi sâu bệnh, chuột phá hoại. Đồng thời, mở rộng diện tích cây vụ đông ưa lạnh, đa dạng về chủng loại, tăng vụ đối với những cây trồng ngắn ngày.                                   

                                                                        Nguyên Bình