Sinh năm 1956  ở Đông Sơn - Đông Hưng - Thái Bình trong gia đình có tới 10 anh chị em. Ruộng ít, con đông, nhà nghèo. Bố của Kỹ là du kích đánh Pháp, mình mẹ quần quật ruộng đồng, gia đình túng quẫn, con cái nheo nhóc đói khát... 13 tuổi học hết lớp 7, là con thứ 5 (trai lớn nhất trong nhà), Lã Như Kỹ phải bỏ học đi làm thuê. Vào mùa vụ lúa, Kỹ như con trâu lầm lũi tối ngày ngoài đồng để nhổ cỏ, gánh phân thuê, rồi chăn bò chăn trâu...

“Phải tìm mọi cách đổi đời”, Kỹ nung nấu quyết tâm này không rõ đã bao  đêm... Nhưng  “Đổi  đời bằng cách nào ?”; “Vốn liếng lấy đâu ?”; “Liệu trọn đời cày ruộng trồng lúa, có thoát được nghèo không - hay cùng lắm chỉ đủ ăn?...”. Hiểu đứa con Lã Như Kỹ rất bản lĩnh - đã nói là làm và làm đến cùng, mẹ của Kỹ động viên ngắn gọn: “Ngàn đời nay, quê mình ai sinh ra, lớn lên, giàu hay nghèo mà không nhờ cây lúa. Bám ruộng mà sống con à. Ông Trời sẽ không phụ lòng đâu!”.

Sau 1 năm tham gia quân ngũ, ra quân, năm 1978,  Kỹ chuyển ngành sang đơn vị Thanh niên xung phong tỉnh Thái Bình vào vùng rừng núi hoang vu huyện Lắk (tỉnh Đắk Lắk) để khai hoang xây dựng vùng kinh tế mới theo chủ trương của Đảng và Nhà nước. Lúc này, trên vùng đất vừa có núi đồi vừa có ruộng lúa nước của xã Yang Bung (huyện Lắk) có Nông trường 8/4 đang chật vật khai hoang trồng lúa, đậu, bắp. Đời sống bà con nông trường lay lắt bữa đói, bữa no...

Với con mắt nhà nông, chàng trai họ Lã phát hiện ra ngay: vùng đất xã Yang Bung (nay là 2 xã Buôn Tría và Buôn Triếk) nơi đầu nguồn của sông Krông Na, gần hồ Lắk trù phú là một “vựa lúa” đầy tiềm năng. Nông trường 8/4 làm ăn “leo lắt” là do cách thức quản lý yếu kém, kỹ thuật canh tác lạc hậu...

Năm 1994, Nông trường 8/4 giải thể. Năm 1995, chàng nông dân 39 tuổi Lã Như Kỹ đã bàn bạc cùng một anh bạn thân, vay mượn được hơn 40 triệu đồng, mua máy cày, nhận vỡ hoang 13 ha ruộng lúa của Nông trường 8/4 để lại. Vụ mùa đầu tiên làm ăn kiểu “sản xuất lớn, cơ giới hóa đồng ruộng với giống lúa thích hợp”, Lã Như Kỹ đã thu hoạch gần 100 tấn lúa, quy thành tiền gần 90 triệu đồng. Trừ hết các khoản chi phí đầu tư, Kỹ và người bạn đã lãi không chiếc máy cày MTZ. Hai người chưa vội trả nợ, vay thêm tiền mua tiếp máy cày thứ hai...

Năm 1996, vụ mùa lũ lụt ập về. Mười mấy ha lúa của Kỹ chìm sâu trong biển lũ những mấy tháng trời. Lã Như Kỹ đã vắt óc mất ngủ cũng chừng đó thời gian. Rồi anh loé lên hy vọng. Lúa ngập, thóc vẫn còn đầy đồng ruộng. Tại sao không tận dụng để chăn thả vịt bầy?... Hơn 3.000 con vịt được “kỹ sư chăn nuôi” họ Lã kịp thời thả ra đồng lúa, kết quả bán vịt được 10 cây vàng (khoảng 50 triệu đồng lúc đó). Tính ra, mỗi con vịt đẻ  Kỹ bán được 30.000đ, trừ tiền mua giống 10.000đ/con - lãi gấp 2 lần chỉ trong vòng khoảng 2 tháng !

Qua nghiên cứu thực tế cấu tạo đất, địa hình đồng ruộng huyện Lắk, với sự chỉ dẫn của một số kỹ sư nông nghiệp, Kỹ quyết định thôi sử dụng máy gặt đập liên hợp sau một thời gian mua máy này về ít có hiệu quả. Cũng từ thực tế, Kỹ nhận thấy các loại máy bơm đứng thông dụng bấy giờ vào mùa lũ lụt là “bó tay”. Bỏ ra 100 triệu, Kỹ ra tận Hải Dương mua về 5 máy bơm nằm, xây dựng thành 3 trạm bơm, đủ sức bơm quanh năm cho ruộng của mình và gần 100 ha ruộng của bà con lân cận. Khi Nhà nước chưa đủ sức đầu tư, lão nông họ Lã từ năm 2004 đã tự móc tiền túi gần 1 tỷ đồng xây dựng đường dây và trạm biến áp điện lưới quốc gia (dài khoảng 3km). Gần 80 hộ nông dân trong thôn ông Kỹ cũng nhờ đường điện này mà đổi đời, làm ăn ngày càng khấm khá.

Trở thành triệu phú, nhưng hai vợ chồng ông Kỹ vẫn bám ruộng hằng ngày từ 12 - 14 tiếng. Lúc nào họ cũng nơm nớp lo mất mùa, lo trả nợ, lo sâu bệnh bùng phát thành dịch, lo giá lương thực bấp bênh... Tích lũy được bao nhiêu, ông Kỹ lại mua thêm ruộng. Lúc cao điểm, ông đã tậu được gần 40 ha ruộng - thành “ông chủ” lớn nhất Tây Nguyên về trồng lúa nước.

Ông Kỹ dẫn tôi đi xem hàng loạt công trình sinh lãi khá lớn từ nghề trồng lúa. Nào là nhà máy xay xát (chà gạo); nào là 2 ao nuôi cá hơn 3.000m2; nào là đại lý kinh doanh phân bón và thuốc trừ sâu; nào là xưởng cơ khí máy nông nghiệp. Chưa kể, từ hàng ngàn tấn lúa, gạo, tấm, cám còn là nguồn thức ăn quý để ông Kỹ phát triển nghề nuôi gà, vịt, bò, trâu, heo. Tận dụng lợi thế nhà sát bờ sông Krông Na lắm phù sa, ông Kỹ mở thêm dịch vụ khai thác cát xây dựng, đóng thuyền vận tải hàng hóa... Tính riêng 2 vụ đông xuân và hè thu năm 2008, với 15 ha lúa còn lại, ông Kỹ đã thu về khoảng 130 tấn lúa, lãi gần 600 triệu đồng. Bình quân mỗi năm gia đình ông Kỹ còn thu lời trên trăm triệu đồng từ các nghề dịch vụ...

 Chia tay Lã Như Kỹ, chia tay cánh đồng Lắk, nhìn thảm lúa đang thì con gái tôi tự hào về quê hương Thái Bình đã nuôi dưỡng những người con có nghị lực phi thường, dám nghĩ, dám làm như ông Kỹ. Và trong từng  cái nhìn, nếp nghĩ của người dân bên dòng sông Krông Na sinh đẹp, có thể nói ông là người làm hồi sinh cánh đồng Lắk .

                 Đức Viên

Trung tâm truyền thông Tiềm năng Việt